شناسايي و بررسي تنوع گياهان دارويي در مراتع كوهستاني عنبران اردبيل

Identification and evaluation of medicinal plants diversity in mountain rangelands of Anbaran, Ardabil province

شناخت گياهان دارويي، اندازه‌گيري ويژگي‌هاي ساختاري و شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي آنها يكي از ملزومات اساسي به‌منظور تعيين شايستگي مراتع براي بهره‌برداري از گياهان دارويي است. در اين راستا، اين پژوهش در مراتع كوهستاني عنبران انجام شد. براي اين منظور، با كاربرد 320 پلات يك مترمربعي كه با فاصله 10 متر از همديگر در امتداد ترانسكت‌هاي 100 متري در 16 توده معرف مرتبط با تيپ‌هاي گياهي مستقر شده بودند، از پوشش گياهي آماربرداري شد و مقادير شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي در طبقات مختلف ارتفاعي و جهات جغرافيايي محاسبه گرديد. بر مبناي نتايج، 16 گونه دارويي در تركيب گياهي پراكنش دارد كه مقدار اهميت نسبي آنها از 9/ 0 تا 59 درصد متغير مي‌باشد. بيشترين اهميت نسبي مربوط به گونه‌هاي Verbascum erianthum، Cynodon dactylon و Acroptilon repens و كمترين اهميت نسبي مربوط به گونه‌هايPapaver acrochaetum، Hyoscyamus arachnoideus، Iris falcifolia، Allium scabriscapum وMatricaria chamomilla مي‌باشد. نتايج نشان داد مقادير شاخص‌هاي تنوع گونه‌اي شانون- واينر گياهان دارويي در طبقه ارتفاعي 1750-1500 متر و 2000-1750 متر به‌ترتيب 569/ 0 و 651/ 0 است كه اختلاف معني‌داري با همديگر ندارند. مقدار شاخص مذكور در جهت‌هاي شمالي و جنوبي نيز برابر 691/ 0 و 511/ 0 است كه جهت شمالي از مطلوبيت تنوع گونه‌اي بيشتري نسبت به جهت جنوبي برخوردار است. ازاين‌رو با توجه به دامنه تغيير مقادير شاخص تنوع گونه‌اي شانون- واينر (5/ 4 – 0)، به نظر مي‌رسد مراتع مورد بررسي از نظر تنوع گونه‌اي گياهان دارويي، مطلوبيت خوبي نداشته باشند كه ضرورت دارد با اعمال مديريت مستقيم، نسبت به افزايش تنوع گونه‌اي اقدام نمود. يافته‌هاي اين پژوهش مي‌تواند به‌منظور مكان‌يابي رويشگاه‌هاي گياهان دارويي براي حفاظت، بهره‌برداري، بذرگيري و تأمين بخشي از درآمد دامدارن مورد استفاده قرار گيرد.

Knowing medicinal plants, measuring structural features and their species diversity indices are of the essential requirements to determine the suitability of rangelands for the use of medicinal plants. In this regard, the research was carried out in the mountain rangelands of Anbaran. For this purpose, vegetation cover was measured using 320 plots of one square meter, with a distance of 10 meters from each other along 100-meter transects in 16 vegetation types, and the values of species diversity indices in different elevation classes and aspects were calculated. Based on the results, 16 medicinal species are distributed in the plant composition, with a relative importance varying from 0.9 to 59. The highest relative importance is related to Verbascum erianthum, Cynodon dactylon and Acroptilon repens, and the least belongs to Papaver acrochaetum, Hyoscyamus arachnoideus, Iris falcifolia, Allium scabriscapum and Matricaria chamomilla.The results showed that the values of the Shannon–Winear in the altitudes of 1750-1500 meters and 1750-200 meters were 0.569 and 0.651, respectively, showing no significant difference with each other. The value of the index in the northern and southern directions is equal to 0.691 and 0.511, and the northern aspects are more favorable than the southern ones. Therefore, with regard to the range of Shannon–Winear index (0-4.5), it seems that the rangelands are not desirable for the species diversity of medicinal plants, which is necessary to increase species diversity with direct management. The findings of this study can be used to locate medicinal plants in order to protect, exploit, seed production and provide part of the livestock holder’s income.