ارزيابي فني و راندمان دو نوع جمع كننده خورشيدي براي خشك كردن شلتوك برنج در شرايط خوزستان

استان خوزستان با توليد بيش از 120 هزار تن برنج در سال، بين استان هاي ايران در مقام چهارم قرار دارد. خشك كردن برنج پس از برداشت، از اين لحاظ لازم است كه رطوبت آن بيش از حد مجاز در فرآوري يا براي انبارداري است. در بيشتر شاليكوبي‌هاي استان خوزستان، شلتوك برنج هنوز به روش سنتي با استفاده از خشك‌كن‌هاي بستر ثابت خشك مي‌شود كه نتيجۀ آن افزايش افت كمّي و كيفي محصول و افزايش هزينه‌هاست. از اين رو براي استفاده از مزاياي انرژي خورشيدي در خشك كردن شلتوك در استان خوزستان، خشك كن خورشيدي ساخته و ارزيابي شد. متغيرهاي اصلي در بررسي عملكرد خشك كن دو نوع صفحۀ جاذب (نوع شياردار ساده و نوع شياردار همراه با پوشال آهني)، دو رقم برنج مرسوم در منطقه (شفق و عنبوري) و تراكم شلتوك در خشك‌كن در سه سطح (يك، دو و سه سيني) بود. رطوبت اوليۀ محصول در تيمارهاي مختلف بين 18 تا 21.5 درصد (بر پايه تر) تعيين گرديد و تا رسيدن رطوبت نهايي به 9.8 درصد (بر پايه تر)، فرآيند ادامه يافت. نتايج تجزيۀ واريانس نشان داد كه اثر رقم، نوع صفحۀ جاذب و تعداد سيني در خشك‌كن بر مدت زمان خشك شدن شلتوك در خشك‌كن خورشيدي و بر ظرفيت خشك‌كن در سطح 1 درصد معني‌دار است. ولي راندمان خشك‌كن خورشيدي فقط تحت تأثير نوع خشك‌كن (منظور نوع صفحۀ جاذب) در سطح 1 درصد معني‌دار شده است. مقايسۀ ميانگين داده ها نشان داد كه كمترين و بيشترين مدت زمان مورد نياز براي خشك شدن محصول در خشك‌كن با صفحۀ جاذب ساده با 4 و 6.1 ساعت به ترتيب به تيمارهاي رقم شفق در تراكم يك سيني و رقم عنبوري در تراكم سه سيني تعلق دارد. افزايش تراكم شلتوك در خشك‌كن از يك به دو و از دو به سه سيني، مدت زمان خشك شدن را به ترتيب 16.4 و 17.2 درصد افزايش داده است. زمان خشك شدن و رسيدن به رطوبت نهايي در رقم شفق نسبت به رقم عنبوري به طور متوسط 12.8 درصد كمتر بود. كمترين ظرفيت خشك‌كن، به مقدار 0.8 كيلوگرم بر ساعت، در رقم عنبوري تحت تراكم يك سيني و استفاده از صفحۀ جاذب معمولي ديده شد و بالاترين ظرفيت خشك‌كن، به مقدار 2.1 كيلوگرم بر ساعت، از تيمار رقم شفق تحت تراكم سه سيني و استفاده از صفحۀ جاذب با پوشال آهني به دست آمد. تغييرات راندمان صفحه هاي جاذب‌ معمولي و داراي پوشال آهني به ترتيب بين 5.2 تا 18.47 درصد و 5.9 تا 23.66 درصد بود.