تأثير خاك‌ورزي حفاظتي بر برخي خواص فيزيكي خاك و عملكرد محصول در تناوب گندم ماشك در منطقه سردسير ديم

به‌منظور دست‌يابي به مناسب‌ترين روش خاك‌ورزي گندم ديم در تناوب با ماشك پاييزي، تحقيقي به مدت پنج سال زراعي بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 4 تيمار خاك‌ورزي متداول و حفاظتي شامل: گاوآهن برگردان دار + هرس بشقابي (خاك‌ورزي متداول) CT، چيزل پكر (خاك‌ورزي كاهش يافته) RT، خاك‌ورز مركب (كم خاك‌ورزي) MTو كاشت مستقيم (بي خاك‌ورزي) NT، در چهار تكرار به اجرا در آمد. جهت بررسي اثر تيمارهاي آزمايشي بر عملكرد، اجزاي عملكرد محصول و خاك، اندازه گيري هاي مربوط به صفات زراعي و خواص فيزيكي خاك انجام شد و كارآيي استفاده از بارندگي براي هر تيمار محاسبه شد. نتايج نشان داد در مرحله گل‌دهي گندم، تغييرات رطوبتي در تيمار بي‌خاك‌ورزي نسبت به ساير تيمارها به‌ويژه نسبت به تيمار متداول در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بود. اين تغييرات در عمق 2010 سانتيمتري بسيار محسوس بود. در لايه مذكور تغييرات رطوبت در تيمار كاشت مستقيم در مقايسه با تيمار متداول به مقدار 4/23 درصد نسبت به حالت اوليه افزايش نشان داد. در مرحله قبل از برداشت از نظر تغييرات رطوبت خاك نسبت به حالت اوليه، روش‌هاي خاك‌ورزي حفاظتي وضعيت مطلوب تري داشتند. در مرحله گل‌دهي گندم، مقدار جرم مخصوص ظاهري خاك در تيمارهاي حداقل خاك‌ورزي و بي‌خاك‌ورزي به‌طور معني داري كمتر از تيمارهاي گاوآهن قلمي و متداول بود. بيش ترين عملكرد زيست توده، دانه و كاه به‌ترتيب با مقادير 5176، 1433 و 3743 كيلوگرم در هكتار از تيمار كشت مستقيم به‌دست آمد كه به استثناي تيمار خاك‌ورزي كاهش يافته با ساير تيمارهاي خاك‌ورزي در سطح احتمال يك درصد تفاوت معني‌داري داشت. تيمار بدون خاك‌ورزي و سپس تيمار خاك‌ورزي كاهش يافته به‌ترتيب با 4/6 و 4/4 كيلوگرم بر ميلي‌متر بيش ترين كارآيي استفاده از باران را به‌خود اختصاص دادند. مطابق اين نتايج، برترين تيمار از نظر متوسط مقدار عملكردهاي زيست توده و دانه توليدي و نيز تأثير مثبت بر خواص فيزيكي خاك، روش كاشت مستقيم بود.