بازار نراق، ميراث‌دارِ محيط طبيعي، راه تاريخي و شهر قاجار

نراق شهري با سابقة تاريخي است كه از حدود يك سدة پيش به­مرور رونق و جايگاه خود را از دست داده است. بازار مهم­ترين ساختار تاريخي باقي­مانده از دوران رونق و شكوه نراق است. با وجود ثبت بازار در فهرست آثار ملي، كم­توجهي و نبود رونق تجاري به فرسودگي و تخريب بخش­هايي از آن دامن زده است؛ چنان­كه هم­اكنون حفظ اين ساختار تاريخي نيازمند برنامه­ها و طرح­هاي احيا و تعمير است. چنين مداخلاتي نيازمند آگاهي ما از مهم­ترين خصوصيات بازار است كه متأسفانه، تاكنون آن­گونه كه شايسته بوده است، مطالعه نشده­اند. مطالعه در زمينه­هايي از اين قبيل كه بازار در ارتباط با چه عناصر پيراموني شكل گرفته، چه ارتباطي با بستر كالبدي پيرامونش دارد، و خودش از نظر كالبدي­­ـ فضايي چگونه جايي است، مي­تواند راهي براي شناخت مهم­ترين خصوصيات بازار نراق باشد. بر اين اساس در اين مقاله مستندسازي و شناخت خصوصيات كالبدي­ـ­ فضايي بازار و همچنين پژوهش در باب زمان و چگونگي شكل­گيري اين ساختار مهم شهري مطالعه و بررسي مي­شود، تا از طريق آن، علاوه بر روشن شدن جايگاه بازار، نسبت ميان آن با ساير محدوده­هاي شهري نراق، همچون محلات پايين و بالا و مراكز آن­ها و ديگر عناصر شهري و محيطي همچون خيابان و رود‍ـ­ درة واقع در سوي شمالي شهر، تبيين شود. روش تحقيق در اين مقاله تفسيري­ـ تاريخي و بخش وسيعي از آن بر مطالعات ميداني و پيمايش محدودة مورد مطالعه استوار است. براي انجام تحقيق، اندك منابع و اسناد مكتوب مربوط به منطقه بررسي و تلاش شده است تا اسناد مهم­تري همچون وقف­نامه، براي فهم بخش­هايي از بازار كه به آن ارتباط دارند، مطالعه و علاوه بر اين، محيط طبيعي و بستر شهري بازار نيز تفسير شوند. نتايج مطالعه ضمن روشن كردن ابعاد كالبدي فضايي بازار نشان مي­دهد كه وضعيت فعلي و باقي­ماندة بازار نراق در نيمة دوم سدة سيزدهم و خارج از دو هستة محلة پايين و بالاي نراق و بر سر راه تاريخي شكل گرفته است؛ به طوري­كه بخشي از راه به گذر بازار تبديل شده است. در عين حال مطالعات مزبور نشان از آن دارد كه مجموعة بازار طوري در حاشية شمالي شهر شكل گرفته كه با رود­ـ­ دره و راه تاريخي كاشان به دليجان ارتباط مناسب داشته باشد.