مطالعه رفتار چراي گوسفند در مراتع چشمه‌انجير استان فارس

Study of sheep grazing behavior in Cheshmeh Anjir rangelands, Fars province

آگاهي از رفتار چرايي دام يكي از عوامل مؤثر در مديريت مرتع مي‌باشد. اين تحقيق به‌منظور شناخت رفتار چرايي گوسفند در مراتع سايت چشمه انجير استان فارس در طي سال‌هاي 1389-1386 انجام‌شده است. شاخص‌هايي كه در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفتند، شامل طول مسافت روزانه طي شده توسط دام، ميانگين سرعت حركت دام و مدت ‌زمان صرف شده براي چرا بودند. براي تعيين شاخص‌هاي ذكرشده از دستگاه موقعيت‌ياب جغرافيايي (GPS) استفاده گرديد كه با استفاده از كمربندي مخصوص به پشت يك ميش 4 ساله بسته شد. بنابراين پس از شروع فعاليت چرايي در مرتع، GPS فعال‌ شده و بعد در پايان روز داده‌هاي آن با استفاده از مدتراك در محيط الويس (Ilwis) استخراج گرديد. تجزيه ‌وتحليل داده‌ها در قالب طرح بلوك كاملاً تصادفي با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام شد. نتايج نشان داد كه در بين سال‌هاي مورد مطالعه صفات ميانگين سرعت حركت دام و طول مسافت روزانه طي شده توسط دام به‌ترتيب در سطح يك درصد و 5 درصد معني‌‌دار شد، اما زمان چراي دام اختلاف معني‌‌داري را نشان نداد. همچنين نتايج ماه‌هاي موردبررسي نشان داد كه ميانگين سرعت حركت دام در سطح 5 درصد معني‌دار شده و صفات مسافت طي شده و زمان چرا معني‌دار نشدند. بر اساس نتايج بدست‌آمده مرداد‌ماه سال 1387 با ميانگين 4 متر بر ثانيه و خردادماه سال 1388 با ميانگين 29 متر بر ثانيه به‌ترتيب داراي كمترين و بيشترين ميانگين سرعت حركت دام بودند؛ با اين‌حال خردادماه سال 1388 با ميانگين 2/ 4 متر بر ثانيه و مردادماه سال 1387 با ميانگين 4/ 15 متر بر ثانيه به‌ترتيب كمترين و بيشترين مسافت طي شده توسط دام را داشتند. اطلاع از موارد مذكور، مديريت مرتع را در تعيين زمان مناسب براي حركت دام در مرتع ياري مي‌كند و سبب افزايش عملكرد دام خواهد شد.

The knowledge of livestock grazing behavior is one of the effective factors in rangeland management. This research was carried out in order to recognize the sheep grazing behavior in the rangelands of Cheshmeh Anjir, Fars province, during the years 2007-2010.The indicators assessed in this research included the daily distance traveled by livestock, average livestock movement, speed, and the time spent grazing. To determine these parameters, a GPS device was used and attached on the back of a 4- year old ewe using a special belt. Thus, after the start of grazing in the rangeland, the GPS was activated and then its data were extracted using mode track in ILWIS software at the end of the day. Data analysis was done in a completely randomized block design method using SAS software. The results of the study years showed that the average livestock movement speed and the daily distance traveled by livestock were significant at 1% and 5% levels, respectively; however, the time spent grazing did not show significant differences. Also, the results of study months showed that the average livestock movement speed was significant at 5% level and the daily distance traveled by livestock and the time spent grazing were not significant. According to the results, August 2008 with the mean value of 4 m/s and June 2009 with the mean value of 29 m/s had the lowest and highest average livestock movement speed, respectively; however, June 2009 with the mean value of 4.2 m/s and August 2008 with the mean value of 15.4 m/s had the lowest and highest distance traveled by livestock, respectively. The knowledge of mentioned factors will help rangeland management to determine the appropriate time for livestock moving and will increase livestock performance.