جايگاه نخبگان در تغيير اجتماعي با توجه به قرآن و عصر نبوي

بنابر يك تحليل كه از سوي تعدادي جامعه¬¬شناس¬ ايتاليايي مطرح شده، تغييرات اجتماعي نتيجه¬ تصميمات و اقداماتي است كه از سوي نخبگان جامعه به اجرا گذاشته مي¬شود. به ديگر سخن، دگرگوني اجتماعي را بايد در جايگزيني نخبگان حاكم توسط نخبگان جديد در جامعه جست‌وجو كرد و توده¬ مردم بعيد است بتوانند منشأ دگرگوني در جامعه باشند. جست‌وجوي ديدگاه قرآن كريم در باب نخبگان و تأثير و جايگاه ايشان در تغيير نهادها و ساختارهاي اجتماعي، در واقع، پرسشي است كه اين كوشش به دنبال يافتن پاسخي براي آن است و مي‌كوشد تا با تدبّر در آيات، جوابي قانع¬كننده براي آن بيابد. وجود واژگاني، نظير، «الملأ»، «مترفين»، «أحبار»، «رهبان» و «قسيس» در قرآن كريم حاكي از نگاه خاصّ قرآن به اين افراد به عنوان نخبگان حاكم در جامعه است. از ديد قرآن، از يك منظر، تاريخ بشر جدالي بين نخبگان حق (پيامبران و مصلحان تاريخ) و نخبگان باطل (نخبگان حامي ساختارها و روابط اجتماعي موجود) است. پيامبران الهي و آموزه¬هاي عدالت¬محور ايشان پيوسته، آگاهي بخش توده مردم در راستاي ايستادگي در برابر نخبگان حاكم بوده¬اند. تلاش¬هاي اين عده از نخبگان هرچند به صورت مقطعي و در مقياسي نه چندان بزرگ، باعث ايجاد تغييرات عادلانه در ساختارها و روابط اجتماعي بوده و هستند.