تقيّه در اسلام و فلسفه تقيّه امام رضا(ع) با تكيه بر آيات و روايات

آيين مقدّس اسلام يك آيين فطري است. مسأله أخذ ميثاق كه بارها در قرآن مجيد (از جمله الحديد/8)1وارد آمده، به همين نكته اشارت دارد. شايان ذكر آنكه، جميع احكام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احكام تكليفي كه بر اساس اقتضاء و تخيير جعل شده‌اند و احكام وضعي كه قراردادهاي الهي در زندگي عادي بشر مي‌باشند، معاليل مصالح و مفاسد مي‌باشند؛ يعني اگر كسي واجبي از واجبات ديني را امتثال نمايد، به مصلحتي عاجل يا آجل دست يابد و به عكس اگر انسان مكلّفي از ارتكاب حرامي از محرّمات شرعي باز ايستد، از مفسده‌اي دنيايي يا اُخروي نجات يابد. در احكام وضعي نيز داستان از همين قرار است؛ يعني اگر كسي مثلاً از راه ازدواج شرعي تشكيل خانواده دهد و داراي اولادي گردد، به مصلحتي دست يافته باشد، ليكن اگر از راه هواي نَفس رود و از شيطان پيروي نمايد و از راه غير مشروع صاحب اولادي گردد، گرفتار مفسده‌اي مي‌شود. تقيّه نيز كه يكي از احكام شرع مقدّس اسلام است، از اين قانون مستثنا نمي‌باشد. چه اگر كسي در صورت وجوب تقيّه بدان عمل نكند، به خود و دين اسلام زيان رساند و نيز اگر به تقيّه عمل كند، به مصالح دست يابد و دين را از خطر برهاند. نويسنده مقاله در اين جستار كوشش نموده تا حقيقت و ماهيّت حُكم تقيّه كه يكي از احكام دين مبين اسلام است، بيان نمايد و تا حدودي به فلسفۀ اين حُكم اشارت كند و نقش معصومان(ع) و به خصوص امام رضا(ع) را در بيان و تبيين اين حُكم بسيار مهمِّ الهي نشان دهد.