مفسّران قرآن و فهم روشمندانه از متن

خداوند در زبان ديني، وجود برتر است و نه تنها ذات مقدّس، بلكه صفات و كلام او را در قياس با ساير موجودات نمي‌توان شناخت. آيات وحياني هرچند كلام خدا، امّا خطاب به آدمي و براي رساندن او به كمال و سعادت حقيقي محسوب مي‌‌شوند و فقط با درك و فهمي داراي ضابطه‌ جذب فطرت الهي وي خواهند شد. لذا فهم متن وحياني و درك مراد جدّي خداوند، انسان را در مسير آگاهي صحيح و هدايت واقعي قرار مي‌دهد. از روشهاي رايج فهم در عصر حاضر، فهم هرمنوتيكي از متن است كه برخلاف ادّعاي برخي مبني بر ابتكار آن از سوي غربيان، از ديرباز مباني و روشهايي از آن توسّط مفسّران و انديشمندان مسلمان به كار گرفته شده است. اين نوشتار به بررسي اجمالي فهم روش‌مندانه، و نه صرفاً و اصطلاحاً هرمنوتيكي، مفسّران از كلام الهي پرداخته، نتيجه مي‌گيرد كه تفسير قرآن گاه به راستي امري سهل و ممتنع مي‌‌نمايد؛ زيرا عوامل گوناگوني در فهم مفسّر دخيل و مؤثّرند و دليل اختلاف نظر مفسّران در تفسير آيات و فهم معارف قرآن اغلب به حضور يا عدم حضور و شدّت و ضعف اين عوامل در مقدّمات تفسير هر يك ارتباط دارد، عواملي مانند ادبيّات آيات و بلاغت آن، جغرافياي متن (فضا و اسباب نزول آيات)، شخصيّت مفسّر، ديدگاه‌ها و زمانه او.