تدبّر در فهم قرآن

مراد از مكتب تدبّر، سامانه‌اي فكري برخوردار از مباني، اصول و روش است كه با دريافت چينش حكيمانه آيات و كشف غرض واحد سوره، در برابر آنچه قرآن را مجموعه‌اي از عبارات پراكنده و ناهماهنگ مي‌نماياند، آن را مجموعه‌اي هماهنگ و منسجم دانسته، بر رفع موانع برقراري ارتباط با آيات اهتمام دارد. رويكرد و محتواي مهمّ مكتب تدبّر، ضرورت تحقيق و معرّفي آن را به‌طور تخصّصي و روشمندانه ضروري مي‌سازد. اين مقاله به روش توصيفي ـ تحليلي با هدف تبيين جايگاه و اهميّت مكتب تدبّر در فهم قرآن نوشته شده است و در آن كوشش مي‌شود مباني، اصول و روش جريان‌هاي معاصر تدبّري بررسي گردد. بر اساس نتايج تحقيق پيش رو، تدبّر غير از تفكّر، تعقّل و تذكّر است و با دانش تفسير كه از ديدگاه سنّتي، شرح معاني و بيان مدلول نص است، تفاوت دارد. مكتب تدبّر، برخلاف مكاتب تفسيري كه در پي دريافت معارف عمقي آيات و توجّه به چگونگي الفاظ و بيان ويژگي‌هاي عبارات آن بوده‌اند، به ‌عنوان امري انديشه‌اي قلبي با نگرش جامع‌ درصدد دريافت جنبه‌هاي هدايتي سُوَر، ضمن كشف ارتباط ميانِ آيات و فهم روشمند و هماهنگ الفاظ قرآن است، به گونه‌اي كه با حركتي عرضي در سطح آيات، متعلَّقاتِ فهم از آيه به سياق و سوره بسط مي‌يابد تا جايي كه مي‌توان به مدد انديشه عقلي و طهارت قلبي، غرض واحد هدايتي هر سوره را دريافت و با آن ارتباط برقرار نمود. روش فهم در مكتب تدبّر، تعبيري از فهم قرآن به قرآن است.