پديد آورندگان :
ذاكري، محمدحسين دانشگاه شيراز - دانشكده هنرومعماري،شيراز،ايران , رمضاني مهريان، نرگس دانشگاه شيراز - دانشكده هنرومعماري،شيراز،ايران , حكيم زاده، پگاه دانشگاه شيراز - دانشكده هنرومعماري،شيراز،ايران , ستوده، فرناز دانشگاه شهيدبهشتي
كليدواژه :
شهر ايراني - اسلامي , پيشگاه , مسجد , تزيينات , معماري شيراز
چكيده فارسي :
نما و پيشگاه ورودي هر بنا، از آن جا كه مفصل اتصال بنا با شهر است و نماد هويتي آن محسوب مي شود از اهميت بالايي برخوردار است. اين موضوع در مساجد كه از بناهاي عمومي شهر ايراني-اسلامي هستند، اهميتي دوچندان دارد و در جذب مخاطبان و انتقال مفاهيم اسلامي تاثير گذار است. از نظر تاريخي، ظهور آرايه ها در مساجد، ابتدا از محراب و ديوارهاي مجاور آن شروع شد. سپس با گذر زمان به ساير اندام ها نيز راه يافت و در نهايت در پيشگاه ورودي، موجب جلوه مسجد از نماي رو به گذر شده است. پيشگاهي كه مرز عبور از دنياي مادي و رسيدن به جلوه گاه معنوي است، تزييناتي را مي طلبد كه پيونددهنده دو دنياي متفاوت باشد. چنين تزييناتي كه گويي وظيفه اي سنگين تر از ساير تزيينات، برعهده دارند، درخور شناخت، تحليل و بررسي هستند. اين مقاله با هدف بررسي شكلي و محتوايي اين تزيينات و آرايه ها نگاشته شده است. براي اين منظور سردر ورودي تمام مساجد تاريخي ثبت شده شيراز كه دست خوش تغييرات غيراصولي نشده اند بررسي شد. در 16 مسجد منتخب، مطالعاتي توصيفي-تحليلي از طريق جمع آوري داده ها به روش كتابخانه اي و ميداني انجام شد. در پايان، علاوه بر شناسايي تزيينات مختلف اعم از آجري، سنگي، كاشي و هم چنين محل به كارگيري آنان در پيشگاه هر مسجد، نقوش، خطوط و مضامين مورد اشاره نيز مورد موشكافي قرار گرفت. در نهايت مشخص شد كه كاشي كاري بيش ترين، و تزيينات آجري كم ترين سهم را نسبت به ساير تزيينات در مساجد شيراز به خود اختصاص داده است. تزيينات سنگي با وجود به كارگيري در دوره صفاريان، در دوره هاي بعد از پيشگاه مساجد حذف شد، اما از دوران قاجاريه به بعد دوباره در تزيينات ديده مي شود. مقرنس كه از دوران صفويه به بعد از تزيينات رايج پيشگاه مساجد شيراز بود، همواره با هم نشيني كتيبه همراه بوده است. كتيبه هايي كه در آن بيش از همه مضاميني ديده مي شود كه بر اقامه نماز و اوقات آن تاكيد داشته اند.
چكيده لاتين :
Façade, portal of entrance of each building, have great importance, since it is junction to the city, and symbol of identity of each building. It is more important in mosques, which are the main buildings of the Iranian-Islamic city, because of it’s importance in attraction to the audience and transfering the concepts of Islam. Historically, the emergence of ornaments in mosques begins first with the altar and adjacent walls. It then passes through to other parts, eventually in the entrance, which show sight of mosque through the passage. A facade, which is edge of crossing the material world to reach the spiritual level, requires ornaments that connect this two different worlds. Such ornaments, which seem to have grater duty than other ornaments, are worth knowing and analyzing. This research is aimed at examining the form and content of these ornaments. Therefore, the entrance façade of all Shiraz registered historical mosques which have no unprincipled changes have been investigated. In 15 selected mosques, descriptive-analytic studies were performed by collecting data from library and field method. In the end, in addition to identifying various ornaments, such as brick, stone, tile, the location of their use in front of each mosque, motifs, lines and mentioned contents, were also examined. Finally, it was found that tile had highest and bricks had the minimum use among the other ornaments in the mosques of Shiraz. Despite the fact that it was used in the Safari era, stone ornaments were removed in the period after that, but since the Qajar period it has used again. Mogharnas, which is commonly used ornament since the Safavid era, has always been accompanied by inscriptions. The inscriptions in which most of the themes emphasized on prayers and its time.
