خلود در عذاب جهنم از منظر ابن‌قيم جوزي و علامه طباطبايي

خلود اهل نار و عذاب ابدي يكي از بحث‌هاي مهم و پيچيده‌اي است كه عالمان ديانت را مشغول كرده است و هريك به‌مقتضاي اصول و مباني فكري خويش روش متفاوتي براي حل اين مسئله و سؤالات مطرح دراين‌باره در پيش گرفته‌اند؛ ازجمله اينكه چگونه عذاب ابدي و خلود هميشگي در آتش با رحمت و عدالت خداوند سازگار است و اينكه چگونه ممكن است گناه محدود، عذابي نامحدود داشته باشد. اين تفاوت رأي را در نظرات ابن‌قيم اشعري و علامه طباطبايي، فيلسوف و مفسر شيعي به‌خوبي مي‌توان مشاهده كرد. ابن‌قيم جوزي ازجمله متكلماني است كه قائل به خلود در عذاب نيست و به‌طور وسيع و روشمند به مسئله خلود اهل نار پرداخته است. وي در بخشي از سخنان خود، آراء قائلين به خلود را بيان كرده است و در بخشي ديگر، آن‌ها را نفي و نقد مي‌كند. وي با بيان ادله فراوان عقلي و نقلي، جاودانگي‌نداشتن در آتش را اثبات مي‌كند. علامه طباطبايي در تفسير آياتي كه مربوط به خلود اهل نار است، بر اصل خلود پافشاري كرده است و سعادت و شقاوت، خير و شر در آدميان را به ظهور حالات و ملكات نفساني نسبت مي‌دهد كه در دنيا كسب كرده‌اند و معتقد است اگر كفر و شرك در نفس رسوخ كند، باعث عذاب دائمي مي‌شود؛ اما بر اين نكته نيز تأكيد مي‌كند كه خلود در نار به كافران اختصاص دارد. ‌وي در رابطه با خلود اهل نار بر اين نكته تأكيد دارد كه قرآن كريم بر خلود و جاودانگي در آتش، نص صريح دارد و معتقد است نمي‌توان همه احكام شرع و خصوصيات معاد را با مقدمات كلى عقل اثبات كرد؛ زيرا دست عقل به آن خصوصيات و جزئيات نمى‏رسد و تنها راه اثبات آن، تصديق به نبوت پيامبر صادق است. ابن‌قيم جوزي و علامه طباطبايي هريك با توجه به مشرب و مباني فكري كه داشته‌اند، در تبيين مسئله خلود در عذاب دلايلي بيان كرده‌اند كه به لحاظ روشي و محتوايي و تفسيري متفاوت‌اند.