روش‌شناسي مطالعه انسان در حكمت متعاليه گذار به هرمنوتيك صدرايي در مسئله نفس

يكي از مسائل كليدي مطرح‌شده در فلسفه ملاصدرا بررسي چيستي، ابتدا و انتهاي انسان و ربط آن با وجود حقيقي است. مقاله حاضر با بررسي و تحليل روش حاكم بر نفس‌شناسي ملاصدرا و ابزاري كه وي استفاده كرده در پي كشف راز برتري حكمت متعاليه بر ساير مسلك‌هاي فلسفي يا تفاوت آن با اين مسلك‌ها در انسان‌شناسي است. بررسي آثار گوناگون ملاصدرا به شيوه كتاب‌خانه‌اي و تحليل محتوا نشان مي‌دهد كه او در بررسي مسئله نفس (كه از مهم‌ترين و كليدي‌ترين مسائل حكمت متعاليه است)، در كنار برهان (شاكله اصلي مباحث فلسفي در حكمت متعاليه) از ابزارهاي ديگري همچون آيات و روايات، تجارب شخصي، شهود، عقايد، نقل و نقد اقوال، تشبيه و تمثيل، تأويل، اشارات و ... استفاده كرده است. روش ملاصدرا در انسان‌شناسي، التقاط، تلفيق و ميان‌رشته‌اي نيست بلكه ذهن ذوب‌شده وي در دين و عرفان و اشراف او به فلسفه‌هاي موجود باعث تحقق هرمنوتيكي‌ترين تقرير از فلسفه قديم و تبيين متفاوت او از انسان شده است. انسان‌شناسي ملاصدرا بروز حقيقت انسان در منظر و مرئاي عقل انسان با رتبه وجودي ملاصدرا و تقويت‌شده با فهم والاي انسان كامل است. لذا انسان‌شناسي حكمت متعاليه علي‌رغم استفاده از ابزارهايي همچون وحي و شهود، همچنان به ‌عنوان نوعي روش اصيل عقلي و فلسفي باقي مانده است.