پراتيكِ فلسفه، سياست و نقد ايدئولوژي نزد لويي آلتوسر

The Practice of Philosophy, Politics and ‘Critique’ of Ideology for Louis Althusser

آلتوسر مسئله ي ايدئولوژي را وارد سطح جديدي از بحث مي كند. او با وام گرفتن ايده هايي از «روانكاوي» فرويدي مفاهيم علوم انساني را دوباره صورتبندي مي كند. وقتي آلتوسر ايدئولوژي را نه «آگاهي كاذب» و يا «آگاهي از جهان واژگون»، بلكه قسمي «ناآگاهي» تعريف ميكند؛ همزمان با انسان گرايي (humanisme) و اقتصادگرايي (economisme) سر ستيز دارد. نزد آلتوسر اين امر بازصورتبندي تزهاي بنيادي ماركس است، به جهت تحقق آن. آلتوسر بلافاصله با انواع نقد هايي مواجه شد كه وجوه متنوع نظريه ي او را آشكار كردند. او منطق بحث خود را با آغاز از مسئله ي «بازتوليد» پي مي گيرد و آن را با «انقياد» (subjection) پايان مي بخشد. آشكار خواهيم كرد كه آلتوسر نمي تواند از «ايدئولوژي» بحث كند مگر آنكه تمايز آن از «علم» و «سياست» را از قبل روشن كرده باشد. و نتيجه خواهيم گرفت بدون روشن كردن عناصري بنيادي چون «سياست» و «فلسفه» نخواهيم توانست مسئله ي ايدئولوژي را پاسخ دهيم. اما در ادامه نيز آشكار مي شود خود فلسفه چيزي نيست جز سياستِ نشخوار شده (ruminé) يا پرداخت شده. و بنابراين براي آلتوسر فلسفه را نميتوان مفهوم پردازي كرد. فلسفه هيچ ذاتي ندارد، بلكه تنها مي توان فلسفه را به كاربست. مدعي هستيم در آلتوسر پراتيك فلسفي، كنش سياسي نظري يا نقد ايدئولوژي است و گرچه غايت اين فعاليت فعليت خود فلسفه است، اما در نظريه‌ي آلتوسر امكان فراروي در سطح «فعيلت» يا رستگاري (Emancipation) فراهم نيست. در نهايت مي‌بينيم كه هرچند آلتوسر نسبتي عقلاني بين فلسفه، سياست و ايدئولوژي را شرح مي‌دهد اما تنها مي‌تواند «نقد» را در سطح سياسي تبيين كند و توان فراروي از آن را ندارد.

Althusser introduces the question of ideology into a new level of discussion. Borrowing ideas from Freudian psychoanalysis, he redefines the concepts of human sciences asserting that ideology is not only a ‘false consciousness’ or ‘consciousness of the inverted world,’ but also a kind of ‘ignorance’ or ‘unconsciousness,’ which stands at odds with Humanism and Economism. Althusser regards this as the reappearance of Marx's fundamental thesis which he believes must be accomplished. Althusser immediately encountered a variety of criticisms that reveal various aspects of his theory. He insisted in following the logic of his argument departing from the problem of ‘reproduction,’ and ending with ‘subjection’. The paper tries to demonstrate that Althusser cannot rely on his ideology argument without distinguishing ‘science’ from ‘politics.’ Since ‘politics’ and ‘philosophy’ are the key elements in any discussion concerning ideology, it should be noticed that, for Althusser, philosophy is nothing but the ruminated (ruminé) politics. That is why philosophy cannot be conceptualized. Philosophy has no Essence, but can only be applied. The article argues that philosophical practice should be defined as a theoretical political action or the ‘critique’ of ideology. I will conclude that although Althusser emphasizes the rational relation between philosophy, politics, and ideology, his account of the ‘critique’ cannot go beyond the political realm.