توصيه‌هاي سياستي مبتني بر تحليل جريان مواد در سطح ملي: مطالعه تطبيقي ايران و سه كشور منتخب

توسعه اقتصادي و افزايش نسبي رفاه در جوامع با افزايش برداشت از منابع مواد خام تا بيش از هفت برابر بين سال‌هاي 1900 تا 2010 همراه بوده و هم‌اكنون سرانه جهاني مصرف مواد خام به بيش از ده تن در سال بالغ شده است. تهديدات زيست‌محيطي و خطر كمبود منابع در آينده به واسطه ادامه اين روند پرشتاب مصرف، پيشران تحقيقات بسياري در حوزه تحليل جريان مواد در سطوح ملي و بين‌المللي بوده است. جريان صادرات و واردات مواد، براي ايران داراي اهميتي راهبردي است چرا كه از يك سو، اقتصاد ايران متكي به صادرات مواد خام و از سوي ديگر، نيازمند واردات مواد مهم و حياتي است خصوصاً امروزه كه اين واردات به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي با محدوديت مواجه خواهد بود. علي‌رغم اهميت راهبردي اين موضوع، تاكنون بررسي جامعي درخصوص الگوي جريان مواد در سطح ملي و مقايسه آن با ساير كشورها انجام نشده و از اين رو، پژوهش حاضر با تبيين برخي شاخص‌هاي تحليل جريان مواد در سطح ملي به مقايسه وضعيت ايران با كشورهاي هند، تركيه و برزيل پرداخته است. يافته‌ها ضمن آشكار نمودن وابستگي قابل توجه ايران به واردات مواد در قالب محصولات ساخته‌شده از يك سو و صادرات مواد به صورت خام و فرآوري‌نشده از سوي ديگر، نشان مي‌دهد كه سرانه مصرف مواد خام در كشور تقريباً 50 درصد بيش از ميانگين جهاني بوده و كماكان نيز روندي صعودي دارد. اين مهم ضرورت بازنگري در الگوي مصرف مواد و تمهيد سياست‌هاي لازم براي بهينه كردن اين روند را اجتناب‌ناپذير مي‌نمايد.