سير تطور اصول دين در مكاتب اهل سنت

بحث از اصول دين يكي از مسائل مهم در بين متفكران مسلمان است. اين مفهوم با اهميت در نزد مسلمانان تاريخ ويژه اي را طي كرده است. مفهوم اصول خمسه در كتاب و سنت و در زمان آغاز شكل گيري بحث هاي كلامي وجود نداشته است و بعدها و مخصوصا در اثر معتزله وارد مباحث كلامي شده است. در دوره هاي نخست، اصطلاح اصول دين به معناي مطلق مباحث اعتقادي به كار مي رفت و طيف وسيعي از مباحث اعتقادات را شامل مي شد. بنابراين در اين دوره و در ميان گرايش هاي نخستين كلامي هنوز مفهوم اصول خمسه به عنوان يك مفهوم مشخص شكل نگرفته بود. در ادامه مفهوم اصول خمسه وارد قاموس معتزله شد و به تعداد خاصي از اعتقادات اطلاق گرديد. معمولا در اين دوره پنج مورد براي اصول نام برده مي شد. بعدها اين اصول در ديگر نحله-هاي كلامي هم از لحاظ تعداد و هم در موارد تغييراتي كرده است به طوري كه گاهي هفت مورد و يا حتي پانزده مورد نيز براي اين اصول برشمرده شده است. با وجود همه تاريخ غني كه اين مفهوم نزد معتزله طي كرده است، اما نزد ديگر مكاتب كلامي كه بيشتر ايمان گرا بوده اند مانند اشاعره يا ماتريديه مفهوم اصول خمس وجود ندارد و آنها نيز مفهوم اصول دين را به معناي مطلق اعتقادات به كار مي برند.