نگاهي نو به نوآوري مدرس زنوزي در معاد جسماني و رفع اشكالات صدرا در جسم عنصري

معاداز اصول عقايد اسلامي است. شايد كمتر صفحه‌اي از قرآن مجيد باشد كه در آن ذكري از اين حقيقت خطير نباشد؛ اما در نحوه وقوع و چگونگي رخداد آن بحث‌هاي گوناگوني خصوصاً از قرن دهم به بعد در ميان فلاسفه اتفاق افتاده است. به نظر مرحوم زنوزي معاد جسماني صعودهمين بدن عنصري در اثر حركات جوهري و استكمالات ذاتي به‌سوي نفس مفارق است و اين‌كه اين بدن تناسبي پيدا كند با نفس اخروي كه بتواند همراه آن باشد. با توجه به اين‌كه ايشان يكي از مفسران برجسته فلسفه صدرايي است، بررسي و ارزيابي دقيق ديدگاه ايشان اهميت دارد. علت اصلي دست برداشتن ايشان از نظريه جسم مثالي صدرا در بحث قيامت اين است كه آن را مطابق با نظر شرع نمي‌يابد و درعين‌حال معاد شرع را قابل‌بيان با ادبيات فلسفي مي‌داند.در نظريه ‌ايشان بيشتر مباني فلسفي حكمت متعاليه مانند(اصالت وجود، تشكيك وجود و حركت جوهري) حفظ‌شده است. به عقيده او، نفوس انساني كه هنگام تعلق نفس به بدن تحت تدبير نفس كل است، پس از مرگ به نفس كل متصل مي‌شود و از قوا و اعضاي آن به شمار مي‌آيد و از آن طريق مي‌توانند همچنان بدن خويش را تدبير كنند.به نظر وي، بدن كه شامل ودايع و آثاري از نفس است، در مسير حركت جوهري خود به‌سوي نفس كلي كه در حقيقت مبدأ فاعلي او بوده است، به بدني تبديل مي‌شود كه شايستگي ملحق شدن به روح در قيامت را داشته باشد. در اين رساله، نظريۀ ‌ايشان در باب معاد را واكاوي كرده، تبيين و تقريري صحيح و روان از آن ارائه كرده‌ايم و سوالات و اشكالات صدرالمتالهين در امتناع معاد با جسم عنصري را بر اساس تبيين جسم عنصري مدرس زنوزي جواب داده ايم.