بررسي بصر محوريِ ملاصدرا در مسئله وجود ذهني

An Investigation of Mulla Sadra's Vision-based Tendency in Mental Existence issue

برخي از تاريخ نگاران فلسفه، تفكر يوناني را يك شناختِ بصر محور مي دانند. از آنجا كه يكي از اضلاع هندسه معرفتي فلسفه اسلامي تفكر يوناني است نگارندگان اين پرسش را روبه روي خويش يافتند كه آيا شناختِ بصر محور را مي توان در جريان تفكر فيلسوفان اسلامي رصد نمود؟ بسياري از واژگان مستعمل در منطق و فلسفه همانند تصور، صورت، وجود عيني، ظهور، تبيين و.....تداعي كننده و تاييد گرِ چنين شناختي است. نگارندگان در اين جستار دايره پژوهش خود را محدود به مسئله وجود ذهني ملاصدرا كرده اند و به اين مسئله پرداخته اند كه معلومات و مدرَكات ما نه تنها از تاثير حواس ظاهري در امان نيستند؛ بلكه بيش از ديگر حواس تحت تاثير قوه بينايي اند. ملاصدرا در مواضعي، خصوصا صور عقلي، سعي در دوري جستن از حس محوري (و بصر محوري) مبتني بر نظام هستي شناختي و معرفت شناختيِ فلسفه اش مي كند، اما به نظر مي رسد اگر در خلال بررسي سخنان او در وجود ذهني پرسشهايي از زاويه ­ي ديدي خاص مطرح شود، او هم دچار چالش هاي جديِ درون سيستمي مي­گردد. به باور نگارندگان، مقوله شناخت در نظام فلسفي ملاصدرا، دست كم بر پايه آنچه در وجود ذهني مي­گويد تحت تاثير نمودهاي حسي معلومات خارجي است و بيش از ساير حواس، بينائيده شده است و اين نكته علاوه بر صور جزئي بر صور كلي صادق است. اين بصر محوري هرچند آگاهانه مد نظر ملاصدرا نبوده اما بر نظريه وجود ذهني او سايه افكنده است و به نحو ارتكازي –شايد همانند ساير فيلسوفان بينا- تحت تاثير آن است.

In Islamic philosophy, intellectual perception has a higher situation than sensory perception, and then it is not sense-based cognition. Vision-based knowledge is a cognition in which the sense of sight prevails over other aspects of epistemology. The authors are seeking to study Mulla Sadra's vision-based perspective on mental existence after finding the criteria for research. Much of Mulla Sadra's use of visual terms in explaining his views on mental existence can be the first sign of his vision-based tendency. In this paper, after a separation of knowable forms into particular and universal, aspect of the visionbased tendency of each of these two kinds is examined and it has been shown that the subsistence of issuing of particular (sensual and imaginary) forms of an essay is basically the vision-based aspect; In this approach it means, the visual aspect of the external object is inseparable of its mental existence. Since Mulla Sadra's claim is in the universal forms (rational) view of the distant one, it was found that this idea is not empty of vision-based tendency; Though Mulla Sadra has been a success to defeating the sense-based tendency. According to the authors, the category of knowledge in the philosophical system of Mulla Sadra, at least based on what he said in mental existence theory, is influenced by the sensual appearance of objective knowable and more than other senses are affected by vision, and furthermore this outcome includes particularities in universals.