بررسي تطبيقي حكمت آفرينش شيطان از ديدگاه علامه طباطبايي (ره) و فخر رازي

بنابر آموزه هاي قرآني، هدف از خلقت عبوديت و سير در صراط مستقيم است . با اين حال چنين به نظر مي رسد كه آفرينش شيطان كه انسان را از رسيدن به اين مقصد باز مي دارد و خود نيز در آن قرار نمي گيرد، شر مطلق بوده و خلاف حكمت است . علامه طباطبايي بر آن است كه تحقق هدف آفرينش، يعني عبادت، در گرو وجود نظام احسني است كه بر اساس آن هر موجودي با هر قابليتي كه دارد، نقش خود را در جايگاهي كه براي او مقدر گرديده است، ايفا نمايد، لذا مطلقا شر نيست. به اين ترتيب، كار شيطان اين است كه با اغواگري، موجبات ابتلاء و آزمايش انسان را فراهم آورد تا اين امر موجب صعود او به قله هاي كمال گردد و اصلا شر مطلق در نظام احسن وجود ندارد. در مقابل فخر رازي هدف از خلقت انسان را معلل به غرضي نمي داند و اينگونه مي پندارد كه هدف از خلقت انسان حقيقتا استكمال وي بوسيله عبادت نيست زيرا در اين صورت خداوند براي افاضه اش به غير نياز به واسطه پيدا مي كند بلكه خداوند به هركه بخواهد بدون واسطه افاضه مي كند و در افعالش سوال نمي شود بنابراين نمي توان گفت وجود نظام احسن نيز ضرورت دارد. فخر رازي با اين نظريه حكمت الهي و حقانيت افعال الهي را كنار مي گذارد.