بررسي و مقايسه ديدگاه اصوليان شيعه و مفسران فريقين در تفسير مهم‌ترين آيات اصل برائت

اثبات و بررسي ادله برائت كه يكي از بنيادي‌ترين اصل در نزد اصوليان شيعه است اهميت بسياري دارد. برخي از اصوليان در اثبات اصل برائت به آياتي از قرآن استناد كرده‌اند. در اين مقاله سعي شده است، ابتدا مهم‌ترين آيات اصل برائت؛ مانند آيات 15 اسراء، 7 طلاق و 42 انفال را مطرح كند، سپس، نظرهاي اصوليان و مفسران شيعه و اهل تسنن در كتب اصولي و تفسيري را با يكديگر تطبيق دهد و شباهت‌ها و تفاوت‌ها را مشخص سازد. اصوليان درباره آيات مزبور دو ديدگاه دارند. براساس يك ديدگاه، آيات مزبور بر اصل برائت دلالت دارند و براساس ديدگاه ديگر، بر اصل برائت دلالت ندارند. در تفاسير اهل‌سنت درخصوص آيه اول (اسراء: 15) بيشتر به تفاوت بين برائت شرعي و عقلي اشاره ‌شده است و در تفاسير اماميه نيز همانند ديدگاه اصوليان دو ديدگاه وجود دارد. مفسران شيعه و سني، آيه دوم (طلاق: 7) را بر نفي تكليف مالايطاق از طرف خداوند حمل كرده‌اند. برخي از ايشان به مصاديقي از تكليف مالايطاق، همچون انفاق بيش از توان، معرفت بدون در اختيار بودن اسباب آن و... اشاره نموده‌اند. اين نوع تفاسير با تفسير آيه به ممنوعيت هر نوع تكليف مالايطاق منافات ندارند. بسياري از مفسران هر دو مذهب آيه سوم (انفعال: 41) را با توجه به شأن نزول، آن تفسير كرده‌اند. آيات اصولي در گذر زمان تغييرات و تحولاتي را پشت سر نهاده‌اند. ازآنجايي‌كه مفسران شيعي و اهل‌سنت و نيز دانشمندان اصولي هر دو مذهب فقهي درباره آيات مورد نظر مشتركات زيادي دارند؛ بررسي تطبيقي آن آيات مي‌تواند به همگرايي و نزديكي دو علم اصول فقه و تفسير كمك كند.