حركت جوهري در پرتو «تعالي تفكر سينوي»

ابن‌‌سينا به عنوان بزرگِ مشائين در عالم اسلام، تفكر مشائي را بسط داده و نظرات و آراي مهمي را نيز مطرح كرده است. هرچند او به فيلسوفي مشائي معروف است، ولي اين نسبت چندان صحيح نمي‌‌نُمايد و او در تفكر خود رو به تعالي نهاده است. اوست كه نخستين‌بار اصطلاح «حكمت متعاليه» را به‌كار برده است. بر اساس «تعالي در تفكر سينوي» تفكر شيخ نه‌تنها مشائي نيست، بلكه بسياري از اصول و مباني «حكمت متعاليه» در آن قابل رديابي است؛ حال سخن در اين است كه آيا شيخ در بحث حركت در مقوله جوهر، مشائي باقي مانده است و يا اين‌كه در اين مسئله نيز رو به تعالي نهاده است و هرچند به حركت در آن مقوله تصريح نكرده است، ولي مي‌‌توان نشانه‌‌هايي از وجود حركت جوهري را در تفكر او يافت. نگارنده در پرتو «تعالي تفكر سينوي» معتقد است كه موضع انكاري شيخ در مباحث حركت ديدگاه نهايي او نيست، بلكه نظر نهايي وي وجود حركت در مقولۀ جوهر است؛ اين مطلب از عبارات و آراي شيخ در غير مباحث حركت به‌ويژه مباحث نفس‌شناسي قابل استنباط است. در اين نوشتار شواهدي بر تقويت موضع اقبال شيخ به حركت جوهري ارائه مي‌‌دهيم.