تعَيُّن گرايي و فاعليّت الهي از منظر علّامه طباطبايي

چگونگي دخالت خداوند در جهانِ طبيعت از مسايل ديرين و مهم در حوزۀ كلام و فلسفۀ دين به شمار مي‌رود كه تلاش براي حلِّ آن به عرضۀ نظرات گوناگون و بعضاً متضادي منتهي شده كه در بازۀ وسيعي از جبر گرفته تا تفويض گسترده شده‌اند. اين نوشتار با به كارگيري معياري جديد به منظور تفكيك افعال گوناگون الهي در جهان خلقت، به معرفي و ارزيابي رويكرد علّامه طباطبايي به عنوان فيلسوفي تعيّن‌گرا در قبال اين موضوع پرداخته و كوشيده است تا با بازنگري در اصل سنخيّت علّي،‌ زمينۀ عرضۀ راه‌كارهايي را در هر دو قالب تعيّن‌گرايانه و ناتعيّن‌گرايانه، به منظور برون‌رفت از تنگناهاي فكري حاكم فراهم نمايد. مقاله نشان مي‌دهد كه در چارچوب ديدگاه تعيّن‌گرايانه، بايستي از طريق توسعۀ مفهوم سنخيّت علّي،‌ تأثير امر مجرّد در جهان مادّي را به نحو مباشر صحيح دانست و در چارچوبِ ديدگاه ناتعيّن‌گرايانه نيز با تكيه بر اصلِ ضرورتِ علّي و برداشتي خاص از اصل سنخيّت مي‌توان از دخالت علل غير مادّي به منظور تحقّق بخشيدن به يكي از احتمالات ممكن دفاع كرد.