غلظت آستانه زيست محيطي فسفر براي برخي خاك هاي آهكي استان آذربايجان شرقي

Concentration of phosphorus environmental threshold in some calcareous soils of East Azerbaijan Province

براي ارزيابي پتانسيل حركت فسفر از يك منطقه به آب هاي سطحي، چه از طريق رواناب سطحي يا زهكش زيرزميني، يك شاخص عملي مورد نياز است. درجه اشباع فسفر، كه ميزان فسفر جذب شده به خاك را به ظرفيت جذب آن ارتباط مي دهد، مي تواند شاخص مناسبي از توانايي رهاسازي فسفر آن خاك باشد. براي خاك هاي كشور، تا كنون روش هاي محاسبه درجه اشباع فسفر به كار گرفته نشده است. اهداف اين پژوهش، توسعه شيوه هاي محاسبه درجه اشباع فسفر براي خاك هاي آهكي اطراف شهرستان هاي بستان آباد، سراب و هريس استان آذربايجان شرقي واقع در زيرحوضه درياچه اروميه، به دست آوردن مقادير درجه اشباع فسفر براي خاك هاي آهكي و ارزيابي درجه اشباع فسفر با استفاده از فسفر محلول به عنوان شاخص پتانسيل هدررفت فسفر از طريق رواناب مي باشد. به اين منظور، از 30 نقطه از مناطق ياد شده كه فسفر آن ها در دامنه وسيعي قرار داشت، نمونه برداري خاك از لايه سطحي انجام شد و پس از تعيين ويژگي هاي بافت، واكنش، كربن آلي و آهك نمونه هاي خاك، با استفاده از چهار روش اندازه گيري يا عصاره گيري فسفر خاك و چهار روش براي تعيين ظرفيت جذب آن، 16 شكل گوناگون از درجه اشباع فسفر به دست آمد. درجه اشباع فسفر اين خاك ها از 0.06 تا 33.49 درصد (ميانگين 8.14 درصد) نوسان داشت. همبستگي معني داري بين فسفر محلول در آب و انواع درجه هاي اشباع فسفر محاسبه شده وجود داشت. غلظت آستانه فسفر از بين چهار عصاره گير، براي عصاره گيرهاي اولسن، مهليچ 3 و سلطان پور به جز در رابطه هايي كه ميزان منيزيم به عنوان عامل فسفر جذب شده بوده است، در دامنه 0.4 تا 33 درصد و براي عصاره گير اكسيد آهن، فقط در رابطه اي كه مجموع كلسيم همراه منيزيم عامل جذب بوده اند، برابر با 1.3 درصد به دست آمد. خاك هايي كه درجه اشباع فسفر آن ها، بالاتر از حد آستانه باشد، مستعد هدررفت فسفر محلول از طريق جريان سطحي و آبشويي و نتيجه تشديد پديده غني شدن آب ها در حوزه هاي آبخيز مي باشند و بايد جهت مهار وقوع اين پديده متناسب با در نظر گرفتن شرايط گوناگون حوضه، عمليات مديريتي در آن ها اعمال شود.

There is critical need for a practical indicator to assess the potential of phosphorus (P) movement from a given site to surface waters, either via surface runoff or subsurface drainage. The Degree of P Saturation (DPS), which relates a measure of P already adsorbed by a soil to its P adsorption capacity, could be a good indicator of that soils P release capacity. For our country soils, there is not any report for DPS calculating. This study aimed to develop techniques of calculating the DPS for calcareous soils of western Azerbayjan, Uremieh Lake sub-watershed, obtaining DPS levels for calcareous soils, and evaluating DPS by use of soluble P as indicator of P runoff potential. For this purpose, 30 surface soil samples with widely P contents were selected and after determining some of general physico-chemical properties, useing of four measures of soil available P and four indices of P sorption capacity, sixteen different forms of DPS were obtained. Significant correlation was obtained between soluble P and different forms of DPS in this study. Threshold P concentration between four extractants, were obtained for Olsen, Mehlich-3, and Soltanpour ones, except in calculations with Mg as P adsorbed contributor in range of 0.4-33 percent, with 8.14 mean, and for FeO extractant, only in calculations with Ca + Mg as adsorbing one was obtained that was equal to 1.3 percent. Degree of P saturation in soils with higher than threshold P concentration values are sustainable to P runoff via surface runoff or leaching, and as a result eutrophication intensification, and for control this phenomenon should apply management practices with regard to different situations of watershed.