ارزيابي تاثير عمليات آبخيزداري در كاهش سيلاب حوضه دادآباد

Evaluation the effects of watershed management operations in flood mitigation of Dadabad Watershed

مقوله ارزيابي، يكي از اركان اساسي اجراي پروژها بوده، كه به عنوان ابزاري براي بررسي ميزان اثربخشي آن ها به شمار مي رود. انجام اين مهم به خصوص در رابطه با اقدامات آبخيزداري، مستلزم ارزيابي پروژه در قبل و بعد از اجراي عمليات آبخيزداري است. در حوضه هايي كه ارزيابي قبل از اجرا انجام نشده است، كار ارزيابي با مشكل مواجه مي شود. روش عملي در برطرف نمودن اين مساله شبيه سازي حوضه با استفاده از مدل هاي رياضي است. اين پژوهش با هدف ارزيابي تاثير حوضچه هاي ذخيره آب بر روي تغيير رفتار حوضه در كاهش سيلاب و سيل‍خيزي حوضه دادآباد صورت گرفت. روش كار در گام نخست بر اساس نقشه برداري و بررسي حجم عمليات سازه‍ هاي اجرا شده، و آگاهي از تعداد، وضعيت و مشخصات آن ها مي باشد. در مرحله بعد با استفاده از مدل رياضي HEC-HMS نسبت به برآورد سيلاب اقدام شد. نتايج حاصل از شبيه سازي و مقايسه هيدروگراف هاي مشاهداتي و شبيه سازي شده نشان داد، مدل از كارايي لازم براي شبيه سازي حوضه دادآباد برخوردار بوده و به پارامترهاي شماره منحني و تلفات اوليه حساسيت زيادي دارد. با محاسبه حجم مخازن، قابليت آن ها در ذخيره سازي رواناب و سيلاب و كاهش خطر سيلاب براي اراضي پايين دست مورد بررسي قرار گرفت. به منظور تعيين پاسخ حوضه در مقابل رگبارهاي طرح، با اعمال تغييرات ايجاد شده در ورودي هاي مدل، اقدام به شبيه سازي رفتار سيلاب براي دوره بازگشت هاي دو، پنج، 10، 25، 50 و 100 ساله در قبل و بعد از اقدامات آبخيزداري شد. نتايج نشان داد كه در دوره بازگشت هاي پايين، حوضچه هاي ذخيره آب، از توانايي لازم براي ذخيره سازي رواناب و كاهش دبي اوج سيلاب برخوردارند، اما با افزايش دوره بازگشت، نقش اين اقدامات در مهار سيلاب و كاهش دبي اوج كاهش مي يابد. حوضچه هاي احداث شده در مجموع قادرند روانابي با ارتفاع 13.12 ميلي متر معادل 236645 مترمكعب را ذخيره و كنترل نمايند.

Evaluation is a fundamental tool for implementation of projects, and is used as a tool to assess their effectiveness. In areas with no evaluation, assessment is difficult. A practical method for overcoming to this problem is basin simulation using mathematical models. This research was implemented in Dadabad Watershed in Lorestan, followed by impact assessment of watershed management operations on basin behavior change on reducing watershed area floods. Mapping and determining the volume of the built structures and their number, status, and characteristics constituted the first step of the research. The HEC-HMS mathematical model was then employed to estimate flood volumes. Results of simulations and comparison of the observed and simulated hydrographs indicated that the model had the required efficiency for simulating the Dadabad Watershed and was very sensitive to the parameters of curve number and initial loss. The capability of the storage ponds in storing runoff was then determined through calculating their volumes. The behavior of floodwater for the various return periods was simulated to determine the response of the watershed to design storms by applying the changes that had happened in the input part of the model. Results indicated that the water storage ponds could collect and store more than 80 percent of the runoff resulting from rainfalls with return periods of 2 and 5 years. In return periods of 10, 25, 50 and 100 years, 63.4, 54.3, 38.8 and 28.6 percent of the runoff stored in the ponds respectively, and the rest left the watershed from its outlet. In general, the water harvesting systems in the Dadabad Watershed could store 236645 m3 of runoff.