شناسايي مناطق داراي پتانسيل توليد گرد و غبار در جنوب غرب ايران، مطالعه موردي: استان خوزستان

Identifying areas with dust generation potential in the south west of Iran, case study: Khuzestan Province

فرسايش بادي از مهمترين فرايندهاي بيابان زايي در مناطق خشك و نيمه خشك محسوب مي شود. اين فرايند سبب تخريب اراضي، خاك، منابع آب و غيره مي شود. پديده گرد و غبار به عنوان يكي از مهمترين پيامدهاي فرسايش بادي در سطح ايران و جهان و به ويژه در منطقه غرب و جنوب غرب كشور مطرح است. از اين رو، پژوهش حاضر با هدف شناسايي مناطق داخلي داراي پتانسيل توليد گرد و غبار در استان خوزستان به انجام رسيد. در اين پژوهش، با تركيبي از روش هاي آماري براي تجزيه و تحليل اطلاعات ايستگاهي، ماهواره اي به منظور بارزسازي مناطق منشا گرد و غبار و تغييرات كاربري و مدل سازي براي رهگيري مسير حركت گرد و غبار استفاده شده است.نتايج نشان داد كه در مقياس سالانه بيشترين فراواني رخداد گرد و غبار در استان خوزستان طي سال هاي 2008 و 2009 ثبت شده است. در مقياس فصلي، اواخر فصل بهار و اوايل تابستان و در مقياس ماهانه ماه هاي مي، ژوئن و جولاي از بيشترين رخداد گرد و غبار برخوردار هستند. بارزسازي گرد و غبار روي تصاوير ماهواره اي و بررسي غلظت آن ها با استفاده از تصاوير AOD و BTD نشان داد كه نواحي غرب و جنوب غرب استان خوزستان نسبت به ساير نواحي اين استان بيشتر با گرد و غبارهاي ورودي از خارج و يا داخل استان مواجه مي شوند. رديابي مسير گرد و غبارهاي ورودي نشان داد كه طي دوره گرم سال بيشترين گرد و غبارهاي ورودي با جهت شمال غربي- جنوب شرقي و غربي- شرقي و در دوره سرد به ويژه در اواخر دوره با جهت جنوبي- شمالي اين استان را تحت تاثير قرار مي دهند. تهيه نقشه كاربري و بررسي تغييرات آن بيانگر كاهش سطح پهنه هاي آبي، پوشش گياهي (30 درصد) و افزايش زراعي باير در سال 1393 به ويژه براي نيمه غربي خوزستان است. اين ويژگي ها و خصوصيات فيزيوگرافي چون فرسايش پذيري بسيار زياد سازندها، وجود خاك هاي شور و باتلاقي، رطوبت كم خاك، تغييرات زياد كاربري نشان دهنده وجود مناطق مستعد و پتانسيل توليد گرد و غبار براي غرب و جنوب استان خوزستان است.

Wind erosion is one of the important processes of desertification in arid and semi-arid regions. This process causes destruction in the land, soil and water resources and etc. Dust phenomenon is one of the major consequences of wind erosion in the world and Iran, particularly in the west and south west of the country. Therefore, the present study aimed to identify areas of dust generation potential in the Khozestan, Iran using the combination of statistical methods, remote sensing and modeling. The statistical results showed that the most frequent occurrence of this phenomenon happened between 2008 and 2009. Most dust events happened in the seasonal scale, late spring and early summer and in the monthly scale, happened in May, June and July. Dust detection on satellite images and study their concentration using indicators AOD and BTD represents the greatest concentration of dust in the west and south west regions of the Khuzestan province, since 80 percent of these dust occurred in these zones. Tracking of dust showed that during the warm period, most dust happened from north west-south east and west-east and during the cold period, especially at the end of period, the northern-southern dust affected the province. The assessment of land use change showed the reduction in the irrigated areas, vegetation and arid lands increased in 2015, especially for the half of area of western Khuzestan. These features and physiographic features such as erodible formations, saline soils and marshy, low soil moisture and high changes in land use, indicates the presence of dust prone areas and potential for west and southern province.