تحليل هم روندي تغييرات شاخص هاي فرسايندگي فورنيه اصلاح شده و بارش استاندارد شده در استان خراسان شمالي

Trend analysis of modified Fournier erosivity and standardized precipitation indices variations in North-Khorasan Province, Iran

فرسايندگي باران اولين نكته قابل توجه در مباحث فرسايش خاك است كه نقش مهمي در جدا نمودن ذرات خاك از بستر اصلي خود ايفا مي كند. از اين رو، بررسي روند عامل فرسايندگي باران در تصميم گيري و برنامه ريزي به منظور مديريت منابع آب و خاك ضروري مي باشد. حال آن كه مطالعات مربوط به جنبه هاي مختلف آن از جمله روند فرسايندگي و در تعامل با روند بارندگي و شاخص بارش استاندارد شده مورد توجه جدي قرار نگرفته است. بنابراين، پژوهش حاضر با هدف بررسي روند عامل فرسايندگي باران مبتني بر شاخص فورنيه در 28 ايستگاه در سرتاسر استان خراسان شمالي طي دوره زماني 1366 تا 1385 با استفاده از آزمون من-كندال صورت پذيرفت. همچنين، به منظور مقايسه و تحليل جامع تر نتايج، روند زماني بارندگي و شاخص بارش استاندارد شده نيز بررسي شد. نتايج تحقيق نشان داد كه ايستگاه هاي نوشيروان، فاروج، آيرقايه و غلامان روند كاهشي و ديگر ايستگاه هاي مورد مطالعه (71/85 درصد ايستگاه هاي استان) روند افزايشي در شاخص فرسايندگي فورنيه اصلاح شده را داشته اند. نتايج بررسي روند شاخص بارش استاندارد شده و همچنين، بارندگي در خراسان شمالي نشان داد كه در اغلب ايستگاه ها (89/28 درصد ايستگاه ها) جز ايستگاه هاي خرتوت، نوشيروان، فاروج و آيرقايه، روند افزايشي وجود داشته است. همچنين، بيشينه و كمينه مقدار شاخص فرسايندگي فورنيه اصلاح شده در استان با مقدار 70/97 و 33/44 ميلي متر به ترتيب مربوط به ايستگاه دركش و آبياري بجنورد بوده است.

Rainfall erosivity factor is the first noticeable point in soil erosion issues that plays very important role in detachment of soil particle from the origin bed. Hence, investigation of rainfall erosivity factor trend is necessary in decision-making and planning in order to manage soil and water resources. However, studies on various aspects of erosivity like trend and in interaction with precipitation and SPI index have not been attended well. The present study therefore aimed to investigate the rainfall erosivity factor trend based on the Fournier index in 28 stations throughout North-Khorasan Province during the period of 1987 to 2006 by using the Mann-Kendall test. In addition, the SPI and precipitation trend were comprehensively investigated for better characterization of erosivity trend analysis. Results showed that Noushirvan, Faruj, Ayerqayeh and Gholaman stations had decreasing trend and other study stations (71.85%) had increasing trend in the modified Fournier erosivity index. The SPI and precipitation in the study area indicated that most of the stations (89.28%) excluding Khartot, Noushirvan, Faruj and Ayerqayeh had increasing trend. The maximum and the minimum values of modified Fournier erosivity index with 70.97 and 33.44 mm were also assigned to Darkesh and Abiary Bojnourd stations, respectively.