پديد آورندگان :
عرب، راحله دانشگاه ياسوج , يدوي، عليرضا دانشگاه ياسوج - گروه زراعت و اصلاح نباتات , بلوچي، حميدرضا دانشگاه ياسوج - گروه زراعت و اصلاح نباتات , خادم حمزه، حميدرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي شيراز - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان فارس
كليدواژه :
پايداري غشاء , پرولين , شاخص سطح برگ , عملكرد دانه , قند محلول
چكيده فارسي :
سابقه و هدف
آفتاب گردان يكي از پنج گياه روغني مهم ايران بوده كه به دليل داشتن مقاومت نسبي در برابر خشكي و بالا بودن كيفيت روغن (عدم وجود كلسترول) سطح وسيعي از اراضي كشور را به كشت خود اختصاص مي دهد. تنش خشكي از مهم ترين عوامل محيطي كاهش رشد و عملكرد بسياري از گياهان زراعي به خصوص در مناطق خشك و نيمه خشك دنيا محسوب مي شود. كاربرد عناصر كم مصرف يكي از راه هاي كاهش اثرات منفي تنش رطوبتي بر گياهان زراعي ميباشد. اين پژوهش به منظور بررسي پاسخ آفتاب گردان به محلول پاشي كودهاي كممصرف آهن و روي در شرايط تنش خشكي و ارزيابي نقش اين عناصر در كاهش خسارات ناشي از تنش و تحمل گياه به تنش خشكي اجرا گرديد.
مواد و روش ها
اين آزمايش در مركز تحقيقات كشاورزي زرقان فارس در بهار و تابستان 1393 به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. دور آبياري در سه سطح (آبياري پس از 60، 120 و 180 ميلي متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A) به عنوان كرتهاي اصلي و محلول پاشي عناصر كم مصرف در چهار سطح (محلول پاشي با آب (شاهد) ، سولفات آهن سه گرم در ليتر، سولفات روي سه گرم در ليتر و تركيب سولفات آهن و سولفات روي هركدام به ميزان سه گرم در ليتر) به عنوان كرت فرعي به كار برده شدند. در اين آزمايش صفات فيزيولوژيك (محتواي كلروفيل، پرولين، قندهاي محلول، محتواي آب نسبي و درصد نشت الكتروليت برگ) ، صفات مورفولوژيك (شاخص سطح برگ و ارتفاع) به همراه عملكرد دانه ارزيابي شد.
يافته ها
نتايج نشان داد كه اثرات اصلي دور آبياري و محلول پاشي براي تمامي صفات مورد ارزيابي معنيدار گرديد؛ ولي برهمكنش آن ها تنها براي صفات ميزان پرولين و قندهاي محلول برگ معنيدار شد. تاخير در آبياري از 60 ميليمتر به 180 ميليمتر تبخير باعث كاهش معنيدار محتواي نسبي آب برگ، ميزان كلروفيل، عملكرد دانه، ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ به ترتيب 5/6، 31/2، 37/5، 17/1 و 36/8 درصد گرديد. همچنين اين ميزان تاخير در آبياري باعث افزايش 20 درصدي نشت الكتروليت برگي شد. در بين تيمارهاي محلول پاشي نيز، محلول پاشي عناصر آهن و روي باعث افزايش معني دار محتواي آب نسبي، شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و عملكرد دانه و روغن و همچنين كاهش معني دار ميزان نشت الكتروليت برگي نسبت به تيمار شاهد شد. مقايسه ميانگين برهمكنش دور آبياري و محلول پاشي بر ميزان پرولين و قندهاي محلول برگ نشان داد كه در هر سه سطح آبياري كاربرد توام آهن و روي باعث افزايش اين صفات گرديد.
نتيجهگيري
محلول پاشي عناصر آهن و روي موجب بهبود صفات مورد اندازه گيري، تحت شرايط تنش رطوبتي گرديد. از اينرو، افزايش متابوليت ها به ويژه قندهاي محلول برگ و كاهش پراكسيداسيون ليپيدها در اثر محلول پاشي اين دو عنصر، مي تواند تاثير مثبتي بر سازوكارهاي تحمل به خشكي و افزايش عملكرد دانه و روغن آفتاب گردان داشته باشند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Sunflower is one of the five important oil plants in Iran that because of the relative resistance to drought stress and high oil quality (absence of cholesterol) had a wide range of country land that devoted to the cultivation of this crop. Drought stress is one of the most important factors that limiting the growth and yield of many crops, especially in the arid and semi-arid region in the world.The use of micro-nutrients is one of the ways to reduce the negative effects of water stress on crops. This research was carried out to investigate the response of sunflower to the foliar application of iron (Fe) and zinc (Zn) micro fertilizers under drought stress conditions and to evaluate the role of these nutrients for reducing drought stress damages and plant tolerance to the drought stress.
Material and methods: This experiment was carried out as a split-plot based on randomized completely block design with three replications in Zarghan Agricultural Research Station, Fars province in spring and summer of 2014. The irrigation interval in three levels (irrigation after 60, 120 and 180 mm evaporation from A-class pan evaporation) were used as the main plot and foliar application of micronutrients in four levels (foliar application with water (control), ferrous sulfate (3 g L-1) zinc sulfate (3 g L-1) and the combination of ferrous sulfate and zinc sulfate each one at a rate of (3 g L-1)) served as the subplot. In this experiment, physiological traits (chlorophyll content, proline, soluble carbohydrates, relative water content and electrolyte leakage percent of leaf), morphological traits (leaf area index and height) as well as grain yield were evaluated.
Results: The results showed that the main effects of irrigation interval and foliar application were significant for all traits, but their interactions only were significant for proline and soluble carbohydrates. Delaying in irrigation from 60 to 180 mm evaporation significantly decreased 5.6, 31.2, 37.5, 17 and 37 percent relative water content (RWC), chlorophyll content, plant height, leaf area index (LAI) and grain yield, respectively. With the delaying in irrigation also, leaf electrolyte leakage increased by 20 percent. In foliar application treatments, compared to the control, the foliar application of Fe and Zn caused to increase the RWC, chlorophyll content, proline and soluble sugars content of leaves, plant height, LAI and grain yield and oil as well as reduced electrolyte leakage in leaf significantly. The interactions mean comparison of irrigation and foliar application on proline and soluble carbohydrates showed that in all three levels of irrigation use of Fe and Zinc together increased these traits.
Conclusion: Foliar application of Fe and Zn improved physiological traits under drought stress condition. Hence, the increase in metabolites particularly soluble carbohydrates and reducing lipid peroxidation, by foliar application of these two elements, could have a positive effect on the mechanisms of drought tolerance and increased sunflower grain yield and oil.
