بررسي خلاء عملكرد پنبه به روش آناليز خط مرزي در شهرستان هاي آق قلا و علي آباد كتول در استان گلستان

Study of Cotton Yield Gap with Boundary-Line Analysis in the Aq-Qala and Ali Abad Katul cities in the Golestan Province, Iran

سابقه و هدف يكي از مشكلات اساسي توليد گياهان زراعي در كشور ما اختلاف بين عملكرد واقعي كشاورزان و عملكرد قابل حصول (خلاء عملكرد) مي باشد. بنابراين شناسايي عوامل محدود كننده عملكرد و خلا عملكرد بسيار حايز اهميت است. تخمين ميزان خلا عملكرد و تعيين عوامل به وجود آورندهي آن مستلزم به كارگيري روشهاي مناسب ميباشد. آناليز خط مرزي يك روش آماري است كه به كمك آن ميتوان واكنش عملكرد به يك عامل محيطي يا مديريتي را در شرايطي كه ساير عوامل نيز متغير هستند و ثابت نشدهاند، كمي نمود. در واقع روش آناليز خط مرزي پاسخ عملكرد به عامل مورد نظر را در شرايطي كه ساير عوامل مناسب باشند، مشخص ميكند و به منظور تعيين عوامل و متغيرهاي تاثير گذار بر كاهش عملكرد انجام مي شود مواد و روش ها اين پژوهش، به منظور بررسي خلاء عملكرد پنبه و در روستاهاي شهرستان هاي علي آباد كتول و آق قلا از استان گلستان در سال هاي 93 و 94 انجام شد. جامعه آماري، كشاورزان پنبه كار اين دو شهرستان بود و 100 كشاورز به صورت تصادفي در طي اين دو سال انتخاب شد و عوامل مديريتي مورد بررسي شامل ميزان كود نيتروژن مصرفي به صورت پايه و سرك، كود فسفر(P2O5) ، مقدار بذر مصرفي، تراكم، تعداد دفعات آبياري، تاريخ كاشت و تاريخ برداشت بودند. با رسم پراكنش دادههاي عملكرد در مقابل متغيرهاي مختلف مديريتي، بالاترين عملكردها در سطوح مختلف هر نهاده يا مديريت خاص انتخاب شد. يافته ها نتايج نشان داد كه بين عملكرد كشاورزان (عملكرد واقعي) و عملكرد قابل حصول (عملكردي كه مي توانند برداشت كنند) 1425 كيلوگرم در هكتار فاصله (خلاء) وجود دارد. نتايج نشان داد كه 80 درصد از مزارع مورد بررسي از نظر تاريخ كاشت، 70 درصد از نظر كود نيتروژن، 64 درصد از نظر فسفر(P2O5) ، 63 درصد از نظر بذر مصرفي، 71 درصد از نظر تراكم، 74 درصد از نظر آبياري و 16 درصد از نظر تاريخ برداشت خارج از حد بهينه بودند. نتيجه حاصله اين بود كه درحالي كه متوسط عملكرد كشاورزان 2657 كيلوگرم است، آنها ميتوانند با بهبود مديريت زراعي به عملكرد 4082 كيلوگرم در هكتار دست يابند و براي اين منظور اقدامات زير مد نظر قرار گيرد: 1) مصرف حداقل 65 كيلوگرم كود نيتروژن در هكتار 2) مصرف حداقل 40 كيلوگرم كود فسفر 3) حداقل چهار نوبت آبياري 4) تراكم بوته بين 7 تا 8 بوته در مترمربع 5) حداقل دو نوبت وجين 6) كشت در اوايل ارديبهشت ماه و يا قبل از آن و 7) تاريخ برداشت اواسط مهرماه و 8) مقدار بذر مصرفي، 50 كيلوگرم در هكتار. نتيجه گيري به طور كل نتايج اين تحقيق نشان داد كه خلاء عملكرد منطقه مورد مطالعه حدود 35 درصد بوده و با اصلاح برخي از روش هاي مديريتي مي توان سطح عملكرد پنبه را در منطقه مورد مطالعه افزايش داد. علاوه بر اين، استفاده از آناليز خط مرزي در مطالعات خلاء عملكرد مي تواند به خوبي پاسخ هاي عملكرد به عوامل مديريتي را نشان دهد و با استفاده از اين پاسخ ها مي توان بهترين مديريت ها را جهت رسيدن به بالاترين عملكرد مشخص كرد.

Background and objectives: One of the main problems in crop production in Iran is the difference between actual yield and attainable yield which is called yield gap. Thus, identifying yield constraints and yield gap are important. Estimation the amount of yield gap and determination of it’s causes requires using proper methods. Boundary line analysis is a statistical method that can quantify the response of yield to an environmental or management factors in a situation in which other parameters are variable. Indeed, this method is able to determine the response of yield to a desired factor while other factors are appropriate and done to determine factors and variables influencing the yield reduction. Materials and methods: The objective of this study was to evaluate the gap yield of cotton cultivation during 2014 and 2015 in the villages of Aq-Qala and Ali Abad Katul cities,in the Golestan province. The statistical community was cotton farmers of the two Regions. One hundred farmers were selected randomly. Management factors consisted of nitrogen and phosphorus (P2O5) used as a base fertilizer, seed rate, density, irrigation frequency, the planting and harvest dates. By drawing distribution of the yield data against different variables management, has been chosen the highest yield of any inputs or management at different levels. Results: The results showed there is a 1425 kg.ha-1 difference (gap) between actual yield (average farmers' yield) and attainable yield (maximum farmers' yield). The results showed that 80 percent of farms studied in terms of planting date, 70 percen in nitrogen, 64 percent in phosphorus, 63 percent in seeding, 71 percent in density, watering 74 percent and 16 percent of harvest dates were outside the optimal. The results show that while the average yield of farmers is 2657 kg.ha-1, they can achieve up to 4082 kg.ha-1 by improving their agricultural management. For this purpose, the following should be considered: (1) using at least 65 kg of N fertilizer per hectare, (2) using at least 40 kg of P2O5 per hectare as a base fertilizer (3) at least four irrigations (4) two times weeding (5) plant density of 7 to 8 plant in per m2 (6) planting date the late of April and (7) harvest date the early of October and (8) seed rate 50 Kg.ha-1. Conclusion: The yield gap of the study area farms was about 35 percent and with improving some of the management practices can increase cotton yield. Boundary line analysis in yield gap studies could clearly show the responses of yield to management factors and by using these responses can be define the best management to achieve the highest yield.