بررسي عوامل مؤثر و اولويت‌بندي پتانسيل سيل‌خيزي زيرحوزه‌هاي آبخيز با استفاده از روش‌هاي فازي تاپسيس و الكتره نوع 3، مطالعه موردي: حوزه آبخيز سرخون بندرعباس

Studying the main factors and prioritizing the flooding potential of subwatersheds using fuzzy topsis and electre III, case study: Sarkhoon Watershed

برآورد معتبر و دقيق از ميزان دبي اوج سيلاب و تعيين اولويت پتانسيل سيل‍خيزي در زير­حوضه‌هاي يك آبخيز بزرگ ضروري است. زيرا به لحاظ محدوديت منابع مالي احياء آبخيزها، اقدامات مهندسي و كنترل سيل در كليه زيرحوضه‌ها عملي نمي‌­باشد و از سوي ديگر ممكن است سيلاب در يك زيرحوضه به‌دليل شرايط خاص توليد شود. به‌منظور دستيابي به عوامل مؤثر و روش اولويت‌بندي پتانسيل سيل‍خيزي در زيرحوزه‌هاي آبخيز، اين پژوهش در حوزه آبخيز سرخون بندرعباس در جنوب ايران انجام شده است. براي اين منظور، از مدل الكتره و فازي تاپسيس كه از روش‌هاي تصميم‌­گيري چند شاخصه مبتني بر گزينه برتر مي‌­باشد، در توسعه روش ياد شده به‌كار گرفته شده است. شاخص‌­هاي مهم براي ورود اطلاعات آن به مدل مذكور بر اساس نظرات كارشناسي (مستخرج از پرسش‌نامه) و مرور منابع علمي موجود از هفت معيار شامل نفوذ­پذيري، ضريب گراويليوس، شيب متوسط وزني حوضه، پوشش ­گياهي، ضريب ­شكل، ضريب رواناب و شدت بارندگي با دوره بازگشت‌هاي 25، 50 و 100 ساله بود كه جهت اولويت­‌بندي پتانسيل سيل­‌خيزي زيرحوضه‌­ها در نظر گرفته شد. وزن هر شاخص از طريق روش AHP تعيين شد و براي انتخاب بهترين رتبه‌بندي و عملكرد مدل الكتره 3 و فازي تاپسيس از تكنيك ناپارامتريك ضريب همبستگي اسپيرمن استفاده شد. ميزان همبستگي اسپيرمن بين مدل‌هاي الكتره 3 و فازي تاپسيس 0.8 به‌دست آمد. در مرحله نهايي، براي رتبه‌بندي از روش ادغام استفاده شد. نتايج نشان داد كه زيرحوضه­‌هاي‌ 1-1-18، 14 و 2-1-18 به‌ترتيب به ‌عنوان سيل‌خيز­ترين زير­حوضه‌ها مشخص شدند. نتايج تحقيق نشان داد كه متدولوژي معرفي شده با به‌كارگيري مدل تلفيقي مي‌تواند به‌عنوان روشي مناسب جهت تعيين پتانسيل سيل‌خيزي و اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها مورد استفاده واقع شود.

Exact estimation of flood-water peak discharge and prioritizing the flooding potential in subwatersheds in main watersheds is necessary (because of cost, watershed restoring is not practicable in all subwatersheds), moreover flood may occur only in some specefic subwatersheds. This study was conducted in Sarkhoon watershed of Bandarabbas (South of Iran) with the aim of developing a flood prioritizing method in small catchments. The resarch was carried out using ElectreIII and Fuzzy Topsis methods belonging to multicriteria models. For the analysis, 7 criterions were selected that includes: Basin mean weight slope, gravilus coefficient, permeability, runoff coefficient, shape coefficient, vegetation cover and rainfall intensity with 25, 50 and 100 years return periods. Then the criterion weights were determined using AHP method and for selecting the best hierarchy and function of electre III and Fuzzy Topsis, the spearman coefficient were utilized and the results showed a correlation coefficient of 0.8 between predicted and actual flood peak values. In the final step the combination method for the final prioritizing was adopted. Results showed that subwatersheds 18-1-1, 14 and 18-1-2 have more flooding peak. It was concluded that the combination method can promise as a suitable method for prioritizing the flooding potential in subwtersheds.