پديد آورندگان :
چلويي، غلامرضا دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اصلاح نباتات , رنجبر، غلامعلي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اصلاح نباتات , بابائيان جلو دار، نادعلي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اصلاح نباتات , باقري، نادعلي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اصلاح نباتات , زمان نوري، محمد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي آمل - مؤسسه تحقيقات برنج كشور، معاونت مازندران
چكيده فارسي :
سابقه و هدف
با توجه به اهميت غذائي برنج و همچنين افزايش جمعيت، ايجاد لاين هاي جديد برنج و به دنبال آن گزينش براي بهبود عملكردآنها ضروري است. شناسائي اثرات مستقيم و غير مستقيم صفات موثر بر عملكرد دانه موجب تسهيل در يك گزينش موفق مي شود. با توجه به اهميت عوامل پنهاني در شكل گيري صفات و تاثير آنها بر عملكرد دانه، لزوم تعيين مسير هاي برهمكنش اجزاي عملكرد بر عملكرد دانه جهت بهبود در برنامه هاي اصلاحي، شناخت روابط داخلي بين صفات و تعيين مهم ترين صفات مرتبط با عملكرد دانه در گزينش لاين هاي موتانت پيشرفته طارم محلي اين پژوهش انجام شد.
مواد و روش ها
تعداد 12 لاين موتانت پيشرفته طارم محلي به همراه ارقام طارم هاشمي، ندا و طارم محلي در دو منطقه ساري و تنكابن در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1395 مورد ارزيابي قرار گرفتند. صفات اندازه گيري شده شامل روز تا 50 درصد گلدهي، روز تا رسيدن كامل دانه، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، طول خوشه، تعداد دانه پر و پوك در خوشه، وزن هزار دانه ، طول و عرض دانه، نسبت طول به عرض دانه، طول و عرض برگ پرچم، نسبت طول به عرض برگ پرچم و عملكرد دانه بودند. از طريق رگرسيون گام به گام متغيرهاي مستقلي كه اثر ناچيزي بر روي متغير تابع داشتند حذف گرديد و برازش بهترين مدل انجام شد. تجزيه عليت براي تعيين آثار مستقيم و غير مستقيم صفات مورد بررسي بر عملكرد دانه محاسبه گرديد، همچنين به منظور توجيه و تفسير بهتر روابط داخلي بين صفات و شناخت عوامل پنهان از تجزيه به عامل ها استفاده شد.
يافته ها
نتايج نشان داد عملكرد دانه با صفات وزن هزار دانه (*0/354 و *0/304 به ترتيب در منطقه ساري و تنكابن) و تعداد پنجه بارور(**0/627 و **0/442) همبستگي مثبت و معني دار و با ارتفاع بوته (*300/0- و **501/0-)همبستگي منفي و معني دار داشت كه در واقع بيان مي كند ژنوتيپ هاي پاكوتاه با تعداد پنجه و وزن هزار دانه بيشتر عملكرد دانه بيشتري دارند. بر اساس نتايج تجزيه عليت مشخص شد كه در منطقه ساري بيشترين اثر مستقيم به ترتيب مربوط به صفات تعداد پنجه بارور (0/613)و روز تا رسيدگي كامل (0/242) بودند، بنابراين ژنوتيپ هاي ديررس تر با تعداد پنجه بارور بيشتر، عملكرد دانه بيشتري خواهند داشت. در منطقه تنكابن ارتفاع بوته (0/452-) در جهت عكس و روز تا رسيدگي كامل دانه(0/431)در جهت مثبت بيشترين تاثير را بر صفت عملكرد داشتند و ژنوتيپ هاي پاكوتاه تر و ديررس تر عملكرد بيشتري را نشان دادند. بر اساس تجزيه به عامل ها در منطقه ساري، پنج عامل انتخاب شدند كه در مجموع بيش از 77 درصد تغييرات عملكرد را توجيه كردند كه عامل اول مرفو-فنولوژي، عامل دوم خوشه و اجزاي آن، عامل سوم توليد دانه، عامل چهارم اندازه دانه و عامل پنجم به عنوان اندازه برگ پرچم نامگذاري شدند. در منطقه تنكابن چهار عامل شناخته شدند كه بيش از 70 درصد تغييرات عملكرد را توجيه كردند كه عامل اول به عنوان ويژگي دانه و فنولوژي، عامل دوم به همراه عامل چهارم، مرفولوژي و اجزاي توليد دانه و عامل سوم به عنوان توليد دانه و ديررسي ناميده شدند
نتيجه گيري
ضرائب مسير نشان داد كه صفت روز تا رسيدگي كامل دانه،افزايش تعداد پنچه بارور و كاهش ارتفاع بوته كارائي بيشتري داشتند و در برنامه هاي به نژادي مي توانند به عنوان شاخص گزينش مورد استفاده قرار گيرند. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه به عامل ها مشخص شد كه انتخاب براي افزايش عملكرد دانه، افزايش دوره رشد رويشي و افزايش تعداد پنجه بارور در لاين هاي موتانت مورد بررسي به طور همزمان امكان-پذير مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and objective: According to importance of food rice, and also increase of population, the development of new rice lines, and following that selection for improvement of grain yield is essential. Identification of direct and indirect effects of traits affecting grain yield facilitate successful selection. This research was done according to the importance of hidden factors in the formation of traits and their effects on grain yield, the need to determine the paths of the interaction between yield components on grain yield to improve in breeding programs, understanding the inter-relationships between traits and determining the most important traits related to grain yield for selecting the advanced mutant lines of Tarom Mahalli.
Material and methods: Twelve advanced mutant lines derived from Tarom mahalli together with Tarom Hashemi, Neda and Tarom mahalli were evaluated in a randomized complete block design with three replications at two locations of Sari and Tonekabon in 2016. The measured traits include: days to 50% flowering (DF), days to full maturity (DM), plant height (PH), no. of fertile tiller (FT), panicle length (PL), no. of filled and unfilled seeds per panicle (FUS), 1000 grain weight (1000 GW), grain length and width (GL&W), grain length / width ratio (GL/W), flag leaf length and weight (FLW), flag leaf length / width ratio (FL/W) and grain yield. Through stepwise regression, independent variables that had little effect on the function variable were eliminated, and fit the best model. Path analysis was calculated to determine the direct and indirect effects of traits on grain yield and also factor analysis was used in order to better justify and interpret the inter-relationships between traits and better understanding of hidden factors.
Results: Results showed that grain yield had positive significant correlation with 1000 grain weight (0.354* and 0.304* at Sari and Tonekabon location respectively) and fertile tiller (0.627** and 0.442**), and negative significant correlation with plant height (-0.300* and -0.501**). It expressed that the shorter cultivars having more fertile tillers and heavier 1000 grain weight illustrating more performance. Based on results of path analysis revealed that the most direct effect related to no. of fertile tiller (0.613) and days to maturity (0.242) respectively, so later maturity genotypes with more no. of fertile tiller produced more grain yield. At Tonekabon location, plant height (-0.452) in the opposite direction and days to full maturity (-0.431) in the positive direction had the greatest impact on yield and shorter and late maturity genotypes exhibited higher performance. According to factor analysis at Sari location, five factors were selected so that totally more than 77% of yield variance was identified by the first factor was called as morpho-phenology. The second, third, fourth and fifth factors were called as panicle and its components, grain production, seed size and flag leaf size, respectively. At Tonekabon location four factors were known which are able to identify more than 70% of yield variance. The first factor was called as grain characteristic and phenology, the second together with the fourth factor, were defined as morphology and grain production component and the third factor was defined as grain production and late maturity.
Conclusion: Path analysis showed that days to full maturity, increase of number of fertile tiller and decrease of plant height have greater efficiency and can use as a selection index in breeding programs. Based on results obtained of the factor analysis found that selection for increased of grain yield, increased of the period of vegetative growth and increased of number of fertile tiller in investigated mutant lines is possible simultaneously.
