تحول در روش و رويكرد تفاسير عرفاني بعد از ابن عربي

Evolution in Approaches to Spiritual Interpretation of Ibn Arabi

تفسير قرآن از زمان پيامبر آغاز شد، در دورۀ صحابه مورد توجه قرار گرفت و در زمان تابعين گسترده شد. با ورود جريانهاي فكري به حوزۀ فرهنگ اسلامي، و گسترش نيازها، نگاه به قران كريم و تفسير آن گونه هاي مختلفي پيدا كرد و از ديدگاه هاي مختلف مورد توجه و تفسير قرار گرفت. يكي از اين جريانهاي فكري، رويكرد عرفاني به تفسير قرآن بود. از آنجا كه نگاه عارفان در بررسي هايشان كاملاً مطابق با قرآن و سنت بود، نوع نگاه آنان از آن رو كه سرشار از تعابير لطيف در بررسي آيات قرآني است، از جايگاه رفيعي برخوردار است. در پژوهش حاضر با روش توصيفي - تحليلي، ضمن نگاه به سير تحول روش و رويكرد در تفاسير عرفاني بعد از ابن عربي، جايگاه ابن عربي از نظر تحولي كه در رهيافت عرفاني تفاسير، ايجاد كرده است، بررسي شده است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه رهيافت عرفاني مفسران در تفسير قرآن، در تفاسير عرفاني تا قرن هفتم، بيشتر مبتني بر زهد و شريعت بود. پس از آن تحت تأثير آراي ابن عربي و به تبعيت از او، رويكرد تأويلي به آيات قرآن بيشتر مورد توجه مفسران قرار گرفته است.

Interpreting the verses of the Quran, which had already begun while the Prophet was still living, received attention in the time of the Companions and further developed and expanded at the time of Tabein (i.e. close followers)? With the inflow of new intellectual views to the developing Islamic culture, different perspectives and approaches to the interpretation of the Quran were developed. Among these was the mystic approach. The mystic approach enjoys a distinguished position since the interpretations of verses within this approach not only closely correspond with the Quran and Sunnat (i.e. the Prophet’s way), but also contain a variety of subtle and clever observations.
A descriptive-analytical approach was adopted in this study to review the mystic approaches after Ibn Arabi and how they have evolved, and also to explore the extent and type of influence caused by Ibn Arabi on mystical interpretations of the Quran. The findings of the study suggest that mystical approaches to the interpretation of the Quran were largely based on piety and Shariat (i.e. strict religious conventions) up until the seventh century (in Hijra lunar calendar), after which more interpretive approaches have received attention under the influence of Ibn Arabi’s views and his work.