پديد آورندگان :
رحيم نيا، رضا دانشگاه بين المللي امام خميني (ره) , قرائتي، مهران دانشگاه هنر اصفهان , زماني فرد، علي دانشگاه هنر , سعيدپور، سعيد اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان جنوبي
كليدواژه :
ميراث معماري , اقدام حفاظتي , جنوب خراسان , معمار بومي , دانش ضمني
چكيده فارسي :
نقش و اهميت معماران بومي در خلق و تداوم معماري، قابل چشم‌پوشي نيست. اين نقش، تنها منحصر به توليد اثر معماري نبوده و اقدامات تعميراتي و حفاظتي را نيز شامل مي‌شده است؛ به‌طوري كه آنها را مي‌توان منابعي مهم براي شناسايي نظام حاكم بر اقدامات حفاظتي در گذشته دانست. علي‌رغم اين موضوع، معماران به‌عنوان اصلي‌ترين عاملان اقدام، واسطه انتقال دانش معماري به نسل‌هاي بعد و يكي از منابع شفاهي معماري و حفاظت، كمتر مورد استناد قرار گرفته‌اند؛ اين در حالي است كه دانش حاصل از تجارب ايشان، به‌عنوان دانش ضمني حفاظت و بخشي از ميراث ناملموس، قابل‌توجه است. مقاله پيش رو با تمركز بر فهم اين دانش ضمني، به‌دنبال"تبيين نظام حاكم بر يك اقدام حفاظتي در ميراث معماري" است كه در راستاي پاسخ به پرسش"تفكر و نظام حاكم (شرايط، اهداف و پاسخ‌ها) براي اقدام حفاظتي از منظر معماران بومي چيست و چه اجزايي دارد؟" شكل گرفته است.
در جهت دست‌يابي به اين هدف، در قالب يك مطالعه كيفي و با بررسي ميداني، داده‌هاي حاصل‌شده از طريق مصاحبه (گفتگو) نيمه‌ساختاريافته با گروهي از معماران بومي جنوب خراسان، مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفته‌اند. روش پژوهش مورد استفاده، برگرفته از روش نظريه زمينه‌اي است كه با كُدگذاري و دسته‌بندي مؤلفه‌هاي ذهني معماران در زمينه حفاظت فراهم شده است. پژوهش نشان مي‌دهد دلايلي هم‌چون؛ نيازهاي تعميراتي، عدم پايداري، شرايط اضطراري كالبد، نيازهاي روز و باورها و اعتقادات در كنار تأثير شرايط زمينه (تغيير در مصالح و شيوه معماري، ارزش‌ها و باورها، هنجارها، مسائل و محدوديت‌ها) و دخيل (كه شرايط معمار، نقش اصلي را در آن ايفا مي‌كند)، منجر به اقدامات حفاظتي شده‌اند. هم‌چنين چگونگي تأمين هدف "پايداري در سازه و تداوم در عملكرد"، از طريق راهبردهاي عمل-تعامل مانند تعمير، نو ساختن، به‌روز رساني و دوباره ساختن شناسايي شده است. در نهايت نيز با بررسي نتايج حاصل، تفكر حاكم بر اقدامات حفاظتي در جنوب خراسان مورد توجه قرار مي‌گيرد.
چكيده لاتين :
Throughout the history, interventions by masons and local builders have played a major role in the creation and continuity of Iranian architecture. Masons’ understanding and knowledge of conservation and architecture have been derived from experience and practice over the years. Nonetheless, conservation researchers have paid little attention, if any, to the masons’ knowledge, which can be seen in the contemporary literature of conservation. Moreover, local knowledge or indigenous know-how is often not registered except in the masons’ mind, which greatly contributes to the problem that the knowledge of this field is gradually fading away and we seem to be moving towards losing this invaluable information. Presently, and for different reasons, the remaining generation of vernacular architects or masons in Iran is at risk of disappearing. Furthermore, paying attention to masons - as one of the architecture and conservation’s oral resources- can be a valuable reference for identifying and explaining the paradigm of conservation intervention in the past, since this tacit knowledge could be extracted and possibly applied in today’s conservation.
This research is to focus on masons’ tacit knowledge and their position in conservation interventions. The paper seeks an answer to the following questions in the context of Iranian Architecture: “What purpose did the masons’ conservation intervention serve? How and under what conditions were the decisions made?” Therefore the paper aims at explaining the paradigm of conservation intervention in the past”. With this intention at the focal point of this research, a group of experienced masons (20 Persons) in southern Khorasan, Iran, were identified, from whom data was collected through conversation as well as semi-structured interviews. Employing a combination of historical, descriptive, survey, and field study research methods, data were gathered through and then analyzed using Grounded Theory (GT) approach. This was done through coding for interviews text using MAXQDA 10 software.
Analyzing the masons’ tacit knowledge, it is concluded that a wide spectrum of intervention could be identified. Which in general can be classified into three categories: namely “conditions”, “strategies”, and “consequences”. Each of which are further described and categorized. The toned for periodic repairs and maintenance, preventive conservation and stabilization, changes to accommodate changing life styles, emergency conservation, and beliefs are example of causal conditions. Contextual conditions also are: materials and architecture changing, values, norms, and problems and limitations. Degree and level of mason’s -that provided by their practices in architecture and conservation- and education process are the intervening condition. Among other measures, conservation strategies include repair, adaptation, renovation, and reconstruction. Continuity in function as well as structural stability can be considered as the main aims of conservation intervention, which are called “consequences” in this paper.
