بررسي وضعيت زادآوري طبيعي در توده‌هاي بلوط سياه (Quercus macranthera) در شرايط فيزيوگرافي مختلف در جنگل‌هاي ارسباران

Study of Natural Regeneration in Quercus macranthera Stands in Different Physiographic Conditions in Arasbaran Forests

زادآوري طبيعي ضامن بقاي توده‌هاي جنگلي و توسعه پايدار جنگل است. مطالعه حاضر به‌منظور بررسي وضعيت زادآوري طبيعي در توده‌هاي بلوط سياه (Quercus macranthera Fisch. & C.A.Mey. ex Hohen.) در منطقه حفاظت شده ارسباران انجام شد. فراواني زادآوري‌هاي دانه‌زاد و شاخه‌زاد در قطعات نمونه مربعي به‌مساحت يك هكتار (100×100 متر) در رويشگاه اين گونه و در سه طبقه ارتفاعي 1400- 1200، 1600- 1400 و 1850- 1600 متر بالاتر از سطح دريا و در هر ارتفاع سه قطعه نمونه اندازه‌گيري شد. كلاسه‌هاي بررسي فراواني زادآوري در سه گروه شامل نونهال با ارتفاع كمتر از 30 سانتي‌متر، نهال با ارتفاع 130- 30 سانتي‌متر و نهال با ارتفاع بيشتر از 130 سانتي‌متر به تفكيك منشأ زادآوري شامل دانه‌زاد و شاخه‌زاد و نوع گونه ثبت شد. نتايج نشان داد كه زادآوري دانه‌زاد و شاخه‌زاد در گروه نهال‌هاي با ارتفاع بيشتر از 130 سانتي‌متر داراي بيشترين فراواني و ارتفاع 1600- 1400 متر بالاتر از سطح دريا داراي بيشترين درصد فراواني زادآوري كل گونه‌ها بود. همچنين با افزايش ارتفاع از فراواني زادآوري شاخه‌زاد كم و به فراواني دانه‌زاد افزوده مي‌شد. همچنين فراواني زادآوري دانه‌زاد و شاخه‌زاد در دامنه‌هاي ارتفاعي مختلف از سطح دريا، گروه‌هاي مختلف زادآوري و گونه‌هاي مختلف بر اساس تجزيه واريانس دو طرفه داراي اختلاف معني‌دار بودند. براساس نتايج حاصل از مطالعه حاضر مي‌توان گفت كه ميزان دسترسي به توده‌هاي جنگلي و افزايش ميزان تخريب توسط انسان و دام از فراواني زادآوري گونه‌ها كاسته و زادآوري شاخه‌زاد را گسترش مي‌دهد، در حالي‌كه با افزايش ارتفاع از سطح دريا و كاهش دسترسي، ميزان زادآوري دانه‌زاد افزوده خواهد شد. بنابراين قرق كردن و اقدامات حفاظتي مي‌تواند با كاهش تخريب عرصه، به زادآوري طبيعي دانه‌زاد كمك كند.

Natural regeneration ensures the survival of forest stands and sustainable forest development. The present study was conducted to investigate the natural regeneration of Persian oak (Quercus macranthera fisch. & C.A.Mey. Ex Hohen) stands in Arasbaran protected forest. Measurement of the frequency of standard and coppice regenerations was carried out in one-hectare square plots (100 × 100 m) in the habitat of this species in three levels of elevation including 1200-1400, 1400-1600 and 1600-1850 m above sea level (3 sampling plot in each altitude). The frequency classes were recorded in three groups: seedling (height≤30 cm), small sapling with a height between 30-130 cm and large sapling with a height more than 130 cm differentiated by regeneration source, including standard and coppice regeneration and species name. The results showed that the both of standard and coppice regenerations were the most frequency in large sapling with a height of more than 130 cm. The altitude of 1400-1600 m a.s.l had the most frequency percentage in all species regeneration. In addition, with increasing altitude, the amount of coppice regeneration decreased and the frequency of standard regeneration increased. The frequencies of standard and coppice regenerations have significant difference according to two-way ANOVA at different altitudes, different groups and different species. Based on the results of this study, the access to the forest stands and the increase in the destruction by humans and livestock reduces the frequency of species regeneration and expands the coppice regeneration. As the altitude increases and the access reduce, the amount of standard regeneration will increase. Therefore, conservation activities can help to reduce the degradation of the natural regeneration area.