بررسي تطبيقي خاستگاه تاريخي پيدايش دو مكتب تفكيك و اخباريگري

A Comparative Study of the Historical Origins of the Emergence of the Tafkik and Akhbari Schools

نوشتار حاضر در مقام بررسي تطبيقي خاستگاه تاريخي پيدايش دو مكتب تفكيك (مكتب معارفي خراسان) و اخباري است. اين نوشتار به مثابه پيش نياز و مقدمه‌اي در بررسي مقارنه‌اي مباني تفسير قرآن نزد دو مكتب تفكيك و اخباري مي‌باشد. برخي مقالات تحقيقي، در سالهاي اخير، مكتب تفكيك را نو اخباريگري ناميده و ادعا مي‌كنند اين مكتب همان اخباريگري قرن يازدهم است كه ديگر بار در قرن چهاردهم در لباسي نو رُخ نموده است. مقاله حاضر پيش از پرداختن به مباني تفسيري اين دو مكتب، بسترهاي احتمالي پيدايش آنها را مورد تحليل قرار مي‌دهد تا در پرتو اين شناخت صحيح، راه بررسي تطبيقي اين مباني، هموار گردد. حاصل پژوهش حاضر اين است كه دو مكتب تفكيك و اخباري با رويكرد حفاظت از منابع اصيلِ وحياني در مقطعي از تاريخ تفكر شيعي و براي مقابله با افراط گراني به منصه ظهور رسيدند كه تقريباً كلِّ كتاب و سنت را وا نهاده و به مباحث فلسفي و كلامي روي آورده‌ بودند. در واقع روح حاكم بر پيدايش دو مكتب بسيار مشابه بوده؛ اما به طور ظاهري برخي عوامل مؤثر در بروز اين دو مكتب، متفاوت بوده است.

The present paper is a comparative study of the historical origins of the emergence of the two Tafkik (Khorasan School of Gnostic Knowledge) and Akhbari schools. This paper is a prerequisite and an introduction to a simultaneous examination of the principles of Quranic interpretation in these two schools. In recent years, some research papers have named the Tafkik School a neo-Akhbari school and claimed that this school is nothing but an eleventh century Akhbari school, which has once again appeared in the fourteenth century with a new covering. Prior to examining the interpretive principles of these two schools, the present paper analyzes the likely backgrounds of their emergence in order to pave the way for a comparative study of these principles in the light of correct understanding. The results of this study reveal that intending to protect the authentic and revelational sources, the Tafkik and Akhbari schools emerged during a period in the history of Shiite thought to confront extremism; they both abandoned almost the whole Quran and Sunnah and turned to philosophical and theological deliberations. In fact, the spirit governing the emergence of the two schools was very similar, but apparently some of the factors influencing the emergence of these two schools were different