پديد آورندگان :
صفائي چائي‌كار، صنم سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم باغباني - پژوهشكده چاي، لاهيجان , بابك، ربيعي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم باغباني - پژوهشكده چاي، لاهيجان , رحيمي، مهدي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات علوم باغباني - پژوهشكده چاي، لاهيجان
كليدواژه :
بايپلات , برنج , تجزيه خوشه‌اي , شاخصهاي خشكي , مولفههاي اصلي
چكيده فارسي :
تنش خشكي يكي از مهمترين تنش هاي غيرزيستي در گياهان زراعي است كه بر حسب زمان، مدت و شدت تنش ميتواند عملكرد دانه را با تاثير بر هر يك از اجزاي آن كاهش دهد. اين پژوهش با هدف ارزيابي پتانسيل ژنتيكي تحمل به خشكي روي عملكرد دانه (شلتوك) در ژنوتيپهاي برنج انجام شد. آزمايش به صورت دو طرح مجزا در قالب بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه گيلان در سال 1385 انجام شد. آبياري مزرعه آزمايشي در هر دو محيط تنش و بدون تنش، تا ابتداي دوره پنجه دهي ژنوتيپها به طور يكسان و به صورت غرقابي انجام شد. سپس در آزمايش در شرايط خشكي، آبياري به طور كامل قطع گرديد، در حاليكه در آزمايش در شرايط بدون تنش، آبياري به طور كامل تا انتهاي دوره رسيدگي انجام شد. نتايج حاصل از مقايسه ميانگين شاخصهاي مختلف تحمل و حساسيت به خشكي بر اساس عملكرد دانه، ارقام Araguiua، Diwani، دم سفيد، دم سرخ و حسن سرايي آتشگاه را بهعنوان ژنوتيپهاي حساس به خشكي معرفي نمودند اين ارقام داراي بيشترين حساسيت به خشكي بودند و كمترين عملكرد شلتوك (به ترتيب 68/1، 48/1، 82/1، 96/1 و 14/2 تن در هكتار) را توليد نمودند. همچنين، ارقام نعمت، سپيدرود، IR64، بجار و IR50 بيشترين تحمل را به تنش خشكي نشان دادند و داراي بالاترين عملكرد شلتوك (به ترتيب 07/7، 59/4، 04/4، 03/4 و 38/4 تن در هكتار) بودند. اين ارقام براي كشت در سالهاي خشك و شرايط كم آب و نيز بهعنوان والدين تلاقي براي افزايش تحمل به خشكي ارقام والدين تجاري برنج توصيه ميشوند. نتايج حاصل از تجزيه به مولفههاي اصلي در شرايط تنش خشكي دو مولفه اصلي را شناسايي نمود كه بيش از 98 درصد از واريانس شاخصها را توجيه نمودند. ترسيم بايپلات بر اساس دو مولفه اصلي نشان داد كه مولفه اول (پتانسيل عملكرد و تحمل به خشكي) همبستگي مثبت و بالايي را با شاخصهاي YS، YP، MP، GMP، HM و STI دارد. دومين مولفه (پاسخ به خشكي) همبستگي مثبت با شاخصهاي DRI و RDI داشت. تجزيه خوشه اي داده ها بر مبناي تمامي صفات مطالعه شده به روش حداقل واريانس وارد ژنوتيپها را در 4 گروه طبقه بندي نمود. برآورد ميانگين گروهها و تفاوت آنها از ميانگين كل ژنوتيپها نشان داد كه اختلاف معنيداري بين گروه ها از نظر كليه صفات فيزيولوژيك و مرفولوژيك اندازه گيري شده وجود دارد.
چكيده لاتين :
Drought stress is one of the most important abiotic stresses in crops that can reduce yield and yield components in terms of time, duration and severity of the stress. Current research was carried out in order to evaluate drought stress tolerance in rice genotypes. Experiment done in two separate schemes using randomized complete blocks design with three replications in Research Field, Faculty of Agricultural Sciences, Guilan University in 2006. Irrigation was conducted equally as flooding until the beginning of tillering stage of genotypes in both stressed and non-stressed conditions, then irrigation was completely cut off in stressed condition, while it was full until the end of maturity in non-stressed condition. Results of mean comparison of different tolerance and susceptible indices based on paddy yield introduced Araguiua, Diwani, Domsefid, Dom sorkh and Hasan Saraei Atashgah as susceptible genotypes which these genotypes were the highest sensitivity to drought and produced the lowest paddy yield (1.68, 1.48, 1.82, 1.96, 2.14 ton/ha respectively). Also genotypes such as Nemat, Sepidrood, IR64, Bejar and IR50 showed the highest tolerance to drought stress and have the highest paddy yield (7.07, 4.59, 4.04, 4.03 and 4.38 ton/ha respectively), so that these genotypes are recommended for planting in dried conditions, as well as, cross parents for increasing drought tolerance of commercial variety. Results of principle components analysis identified two main components in drought conditions that were explained more than 98% of the variance of indices. Drawing by- plot based on two main components showed that the first component had high and positive correlation with YS, YP, MP, GMP, HM and STI, so it named as yield potential and drought tolerance. The second component had positive correlation with RDI and DRI indices and is called as drought response. Cluster analysis based on all studied traits using Ward method attributed genotypes into four groups. The estimation of groups mean and their differences from genotypes total mean showed that there were significant differences between groups for physiological and morphological traits.
