نگاهي نو به امكان شناسايي ذات در فلسفه ابن‌سينا

A New Approach on The Possibility of Knowing the Essence of Things According to Avicennian Philosophy

ابن‌سينا در باب امكان شناسايي ذات اشياء دو گونه سخن گفته است: در مواردي معرفت به ذات اشياء و يافتن فصول محصِّل آنها را امري ممكن و درعين‌حال سخت و دشوار دانسته و در مواردي ديگر معرفت به ذوات و يافتن فصول آنها را امري ناممكن و دايره شناسايي انسان را محدود به ادراك لوازم و اعراض شيء دانسته است. براي رفع اين تعارض بايد به مباني وجودشناختي و معرفت‌شناختي بوعلي سينا توجه كرد. يافته اين تحقيق آن است كه از يك‌سو طيف فاعل‌هاي شناسا از حيث نيل به مراتب معرفتي حس و تخيل و يا ارتقا به مرتبه تعقل و از سوي ديگر بساطت يا تركيب متعلق شناخت در فلسفه شيخ‌الرئيس، طيفي از انسان‌ها را تشكيل مي‌دهد كه امكان شناسايي ذات اشياء برايشان محال يا ممكن است. نيل به مرتبه شناخت عقلي از سويي و تركيب بيشتر در متعلق شناخت از سوي ديگر، ادراك را ممكن مي‌سازد و بازماندن در مرتبه حس و خيال و هم‌چنين بساطت متعلق شناخت، به امتناع ادراك منتهي مي‌شود.

Ibn Sina holds two radically different views towards the possibility of knowing the essence of things; in some of his writings, he argues in a way that he believes the knowledge of the essence of the things is possible, though it contains difficulties. In some other, on the contrary, he states human knowledge is limited to the accidents and attributes of things. So there is no possibility of knowledge of the essence. In order to shed light on this controversial issue, one should focus on the ontological and epistemological basis of Ibn Sina philosophy. Thus, the findings of the research reveal, on one hand and based on Ibn Sina philosophy, the subjects are classified according to their achievement of the epistemological degree of the realms of sense, imagination, and intellect. an‎d on the other, the ability of simplicity or composition of the subjects shows the number of people who succeed in knowing the essence of things or fail in it. In other words, the access to the higher degree of intellectual knowledge and the ability of composition lead to make the knowledge of essence possible, while remaining in the degree of the sense or imagination and simplicity of subject cause fail in knowing the essence.