بازخواني حقيقت تكامل انسان در قرآن بر اساس انديشه‌هاي صدرالمتألهين

Revision of the Essence of Human Perfection in the Holy Quran, Through Philosophical Thoughts of Mulla Sadra

بررسي حقيقت انسان و چگونگي تكامل او از جمله مسائل مهم در قرآن كريم و فلسفۀ اسلامي است. ملاصدرا با توجه به نظريۀ حركت جوهري و با تكيه بر آياتي كه به رجوع تدريجي و صيرورت انسان به سوي الله اشاره دارد، به تبيين تكامل انسان پرداخته است. در آيات قرآن كريم و حكمت متعاليه تكامل انسان در دو بعد روح و جسم امكان‌پذير است. كمال جسماني انسان رسيدن به مرحلة تسويه و نفخ روح است، اما تكامل روح انسان از منظر قرآن و حكمت متعاليه به اسبابي همچون كمال عقل نظري و عملي، افاضات رباني، محبت و عشق، ياد خدا، الهام گرفتن از ملائكه و مدد انسان كامل وابسته است. مقالۀ حاضر به روش توصيفي‌‌ـ‌‌تحليلي و با توجه به مباني ملاصدرا، به تبيين اسباب و عوامل تكامل انسان پرداخته و در نهايت به اين نتيجه مي‌رسد كه نهايت تكامل انسان در ورود به مقام عقل بالفعل و فناي في الله از طريق حركات ذاتي و تبدلات جوهري امكان‌پذير است. مصداق بار يافتن به مراحل اعلاي تكامل، امام و خليفۀ الهي بر روي زمين است.

Studying the essence of human and his perfection is one of the important debates in Islamic philosophy and holy Quran. Mulla Sadra explains human perfection according to the substantial motion and relying on the verses of the holy Quran which refer to the gradual return and homecoming of man to Allah. According to the holy Quran and Philosophical thoughts of Mulla Sadra, human perfection is possible from two aspects of physical and spiritual. The physical perfection of human consists in to reach the soul purification while the spiritual perfection depends on prerequisites such as perfection of theoretical and practical intellect, divine emanation, love and passion, Remembrance of god, inspiration from angles and aid of the perfect man. Through descriptive-analytical method, the present paper studies Mulla Sadra’s principles in transcendent wisdom to explain these factors and finally concludes that the end of human perfection in entering actual intellect and annihilation in God through is possible through essential Movements and substantial transformations which is exemplification of allowed one to higher levels of Imam and God’s caliph perfection on earth.