روند توسعه اراضي كشاورزي در حوضه هيرمند افغانستان و چشم‌انداز آن با استفاده از طبقه‌بندي شي‌پايه تصاوير ماهواره‌اي و مدل ژئومد

The Trend and Future Prospect of Agricultural Land Development in Afghanistan's Helmand River Basin Based on Satellite Images and GEOMOD Method

در برنامه ­ريزي براي حوضه ­هاي آبريز پر چالش فرامرزي مانند هيرمند، از مهم­ترين موارد، ظرفيت توسعه كشاورزي در آن­ها مي­ باشد. اين مهم، هدف اين تحقيق قرار گرفته و در آن ابتدا تغييرات كاربري اراضي طي سال­ هاي 1369 و 1392 با استفاده از تصاوير ماهواره ­اي و روش طبقه‌بندي شي­ گرا مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج به دست آمده حاكي از افزايش كشت­ هاي آبي از 10 هزار كيلومترمربع در سال 1369 به حدود 18 هزار كيلومترمربع در سال 1392 و كاهش حدود 70 درصدي سطح اراضي ديم مي‌باشد. در ادامه براساس روش ژئومد و تحليل ­هاي زنجيره ماركوف، احتمال تغييرات كاربري اراضي آبي در اين حوضه و چشم انداز تغييرات مكاني - زماني آن مورد بررسي قرار گرفت. بر اين اساس مجموع، سطح زير كشت در افق آتي برابر با 25465 كيلومترمربع قابل پيش­بيني است كه نشان دهنده توان 7465 كيلومترمربع توسعه، مي‌باشد. اما اين سطح بدون در نظر گرفتن محدوديت منابع آب مي‌باشد كه با لحاظ كردن اين محدوديت، حداكثر سطح توسعه برابر با 4366 كيلومتر مربع مي­باشد. بررسي موقعيت مكاني اين تغييرات نشان دهنده توسعه در مناطق پايين ­دست سد كجكي و زيرحوضه ارغنداب مي‌باشد كه تهديدي براي امنيت و محيط زيست شرق كشور محسوب مي‌گردد. از طرفي نيز با توجه به سياست ­هاي دولت براي كشت فرا­مرزي، اين ظرفيت مي­تواند براي تعاملات دو كشور و حصول مديريت برد - برد در حوضه هيرمند مورد توجه قرار گيرد.

One of the most important issues to consider in conflicting trans-boundary river basins like Helmand is the potential for agricultural development. This paper evaluates the land use changes between in the Helmand basin between 1990 and 2013 using remote sensing images and an object-based method. The results show the irrigated land area has changed from 10,000 to 18,000 km2 during this period while rainfed areas decreased by 70%. Using the GEOMOD method and Markov chain evaluations, it is projected that agricultural areas can expand up to 25,465 km2, that means an additional 7465 km2 of agricultural land development. Considering water availability limitation, the maximum agricultural land development cannot exceed 4366 km2. The spatial evaluation of this progress revealed that development is mainly expected to take place in the Arghandab and Middle Helmand sub-basins that can seriously affect the river inflows to Iran and threaten the security and ecosystem in the region. However, considering the new policy of Iran on cross-border farming this can be turned to an opportunity for a win-win management of the Helmed trans-boundary river basin.