برآورد پارامترهاي ژنتيكي عملكرد و اجزاي عملكرد گندم دوروم ديم با استفاده از تلاقي داي‌آلل

Estimation of Genetic Parameters of Yield and Yield Components in Rainfed Durum Wheat through Diallel Cross

تعداد شش ژنوتيپ گندم دوروم ديم (چهل‌دانه، گرديش، زردك، Syrian-1، Waha و Knd1149//68/ward) و نسل اول حاصل از تلاقي داي‌آلل كامل آنها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با دو تكرار ارزيابي شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان‌دهنده وجود تفاوت‌هاي ژنتيكي بين ژنوتيپ‌ها بود. اثر تركيب‌پذيري عمومي براي تمام صفات مورد مطالعه به‌ جز وزن صد دانه معني‌دار بود. اثر تركيب‌پذيري خصوصي، اثرات معكوس و غير مادري براي صفات عملكرد دانه، وزن صد دانه و مساحت برگ پرچم معني‌دار بود. نتايج نشان داد كه ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، عملكرد دانه، وزن صد دانه و مساحت برگ پرچم از وراثت‌پذيري پاييني برخوردار بود و اثرات غير افزايشي ژن‌ها در كنترل آنها سهم بيشتري داشت. تلاقي Waha × Knd1149//68/ward با ميزان بالايي از عملكرد دانه و همچنين تركيب‌پذيري عمومي‌ بالا براي عملكرد دانه به عنوان يك تلاقي مناسب براي استفاده از هتروزيس تشخيص داده شد. همچنين تلاقي مذكور از نظر صفاتي مانند وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله و طول سنبله هم نسبت به والدين خود ارجحيت داشت. رقم گرديش با دارا بودن قدرت تركيب‌پذيري عمومي‌ مثبت و معني‌دار براي تعداد سنبلچه در سنبله، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملكرد دانه و مساحت برگ پرچم مي‌تواند در برنامه‌هاي اصلاحي به عنوان والدين تلاقي جهت نيل به لاين‌هايي با عملكرد و اجزاي عملكرد بالا مورد استفاده قرار گيرد. به دليل سهم بيشتر اثرات افزايشي ژن‌ها در كنترل ژنتيكي تعداد سنبلچه در بوته و طول سنبله، انتخاب مستقيم براي بهبود آنها توصيه مي‌شود، در حالي‌كه براي ساير صفات بايستي گزينش تا نسل‌هاي پيشرفته به تعويق افتد.

Six rainfed durum wheat genotypes (Chehel daneh, Gerdish, Zardak, Syrian-1, Waha and Knd1149//68/ward) and their complete diallel progenies of F1 generation were evaluted in a randomized complete block design with two replications. Analysis of variance indicated genetic differences among genotypes. General combining ability (GCA) was significant for all of the studied traits except hundred grain weight (HGW). Specific combining ability (SCA), reciprocal and non-maternal effects were significant for grain yield (GY), HGW and flag leaf area (FLA). The results indicated low values of narrowsense heritability and superiority of dominance effect for plant height (PH), GS, GY, HKW and FLA. The cross of Waha × Knd1149//68/ward with high value of GY and GCA for this trait can be used as a suitable cross for use of heterosis. This cross was also superior to their parents according HGW, NGS and SL. Gerdish can be used as a suitable parent for breeding programs to receive lines with high yield and yield components according to positive and significant GCA for number of spikelets per spike, SL, NGS, GY and FLA. According to predominance of additive effects in genetic control of number of spikelets per spike and spike length, selection can be useful for improvement of these traits, while selection was not applicable in primary generations and should be delayed for the other traits untill advanced generations.