فيلوپونوس و تطور انديشه فلسفي وي

فيلوپونوس، فيلسوف نوافلاطوني ـ اسكندراني دورة متأخر، در اكثر علوم عصر خود به حدي متبحر شده بود كه برخي به او لقب علاّمه دادند. ولي اين تنها خصوصيت بارز اين متفكر مدرسة اسكندريه نيست. انديشة فيلوپونوس در طول عمر آكادميك خود، دچار نوسانات شگرفي گرديد كه برخي شجاعت او را در نقد و ردّ آراء پيشينيان در حدّ يك قهرمان ستوده‌اند و وي را راهگشاي تفكر نقّادانه دانسته‌اند و برخي هم وي را بزدل و طمّاع دانسته‌اند كه براي نجات جان خويش و اغراض مادي، در مقابل فشار حكومت مسيحي ـ رومي تسليم شد و از دستاوردهاي فلسفي خويش دست شست. در نوشتار حاضر تلاش شده تا حدي، پرده از چهرة رازآلود اين فيلسوف، با استناد به آثار ارزشمند پژوهشگران معاصر، كنار زده شود و در جهت تعميق فهم درست از سير تطور انديشة فلسفي در تاريخ فلسفه گامي، هرچند كوچك، برداشته شود. از جمله مواردي كه اين نوشتار مورد توجه قرار ميدهد، چگونگي تعامل مدرسة اسكندريه با حكومت مقتدر مسيحي است، بنحوي كه در دورة مورد نظر، زمينة رشد و نموّ فيلسوفان و شارحان مروّج انديشة ارسطويي از جمله فيلسوف مورد نظر ما فراهم ‌گرديد. ولي شايد مهمترين دستاورد اين نوشتار بررسي رويكرد نقّادانة فيلوپونوس نسبت به آراء ارسطو و اسلاف وي و مقايسة تطبيقي مهمترين آراء فلسفي فيلوپونوس در دو دوره از فعاليت آكادميك وي باشد؛ آراء متضاد و گاه متناقضي كه در جاي خود محل بروز مناقشات قابل‌توجهي گرديد و آثار خاص خود را بر سير تحول انديشة فلسفي جوامع مختلف از جمله فلسفة اسلامي بر جاي گذاشت.