بررسي تنوع مورفولوژيكي توده‌هاي سياهدانه (Nigella sativa L.) با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره

Morphological Diversity of Black Cumin (Nigella sativa L.) Accessions using Multivariate Analysis Methods

سياهدانه با نام علمي (Nigella sativa L.) متعلق به خانواده آلاله مي‌باشد. اين گياه يكي از مهم­ترين گياهان دارويي است كه هم به ­صورت وحشي و هم زراعي وجود دارد. در اين پژوهش، 27 توده سياه دانه از مناطق مختلف ايران جمع‌آوري و تنوع ژنتيكي آن‌ها بر اساس صفات مورفولوژيكي و با تجزيه آماري تك متغيره و چند متغيره مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس داده‌ها تفاوت معني‌دار را بين صفات مورد بررسي نشان داد (05/0p<). همچنين ضرايب تغييرات فنوتيپي و ژنوتيپي براي بيشتر صفات بالا بود، كه نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسي داشت. برآورد ضرايب همبستگي بين صفات نشان داد كه ارتفاع گياه با كليه صفات مورد بررسي همبستگي مثبت و معني‌داري دارد. همچنين نتايج حاصل از تجزيه به عامل‌ها نيز دو عامل اول و دوم با مقادير ويژه بيشتر از يك، در مجموع 35/83 درصد از تغييرات كل موجود بين توده‌ها را توجيه نمودند. تجزيه خوشه‌اي انجام شده، توده‌هاي مورد بررسي را در چهار گروه طبقه‌بندي نمود. از اين رو با توجه به نتايج گروه‌بندي، ارتباطي بين تنوع ژنتيكي و فاصله جغرافيايي توده‌ها مشاهده نگرديد كه اين امر مي‌تواند بيانگر تأثير ساير عوامل به غير از الگوي پراكنش جغرافيايي در تنوع ژنتيكي اين گياه باشد. براساس نتايج اين تحقيق، تنوع ژنتيكي قابل توجهي بين توده‌هاي سياهدانه موجود در كشور وجود دارد.

Nigella sativa L. (black cumin) belonging to the Ranunculaceae family, is one of the most important medicinal plants and wild and cultivated forms of this plant is used in Iran. Genetic diversity of 27 accessions of N .Sativa L. from different places of Iran was characterized by morphological characteristics and data was analyzed using univariate and multivariate analyses. ANOVA revealed high significant differences among the accessions based on all of the measured characteristics. Phenotypic and genotypic coefficients of variation were high for most traits indicating high diversity of the studied traits. Correlation coefficients among traits showed that plant height had significantly positive correlation with all traits. Principal component analysis indicated that the first two principal components with eigenvalues more than 1 explained 83/35% of the variability among the accessions. Cluster analysis based on Euclidean distance, divided the accessions into four major groups. Considering the grouping, there was no relationship between genetic diversity and geographical distance of the accessions. The results suggested that there is a considerable genetic variation among N. sativa L. accessions.