لزوم و ضرورت در تفكر ابن‌سينا

Necessity in the Thought of Avicenna

در تفكر ابن‌سينا مادۀ قضايا سه نوع است: امكان، ضرورت و امتناع. در يك تقسيم‌بندي صرفاً ساختاري با ضرورت منطقي و ضرورت فلسفي مواجه‌ايم، ملاك اين تقسيم‌بندي، محمول بكار گرفته شده در قضايا است. اگر به ضرورت با ملاكي ساختاري نگريسته نشود، باز دو نوع ضرورت خواهيم داشت. ضرورت منطقي‌اي كه ملاك آن اصل امتناع تناقض است. محمولاتي كه چنين خاصيتي را دارا هستند ذاتيات باب ايساغوجي‌اند. ابن‌سينا علاوه بر ذاتيات باب ايساغوجي، عوارض ذاتي لازم را نيز كه از سنخ ذاتي باب برهان‌اند در شمول محمولات ضروري قرار مي‌دهد. اما براي آن­ها ملاكي مانند اصل امتناع تناقض ذكر نمي‌كند. در اينجا مايليم اين نوع ضرورت را فلسفي بناميم كه ملاك آن، ديگر اصل اينهماني يا عدم تناقض نيست. ابن‌سينا به عوارض ذاتي عنوان لازم مي‌دهد و آن­ها را ضروري مي‌داند. اما براي ضروري بودن لزوم، نه دوام و نه اصل امتناع تناقض، به‌كار نمي‌آيند.

To Avicenna, the relation between the subject and the predicate is of three kinds: possibility, necessity, and impossibility. Impossibility is the same as necessary non-existence. The word ‘modal’ in modal logic refers to these three. Avicenna has dealt with different types of modal propositions in his logic books. However, in his philosophical books he has limited himself to propositions with the predicate of existence. In a merely structural division, based on the predicate of propositions, there are logical necessity and philosophical necessity. If necessity is not looked upon from a structural viewpoint, there would still be two types of necessity. Logical necessity based on the principle of contradiction. Predicates which have this property are the essentials in the Isagoge. In addition to these, Avicenna considers the ‘required essential accidents’, from Borhan, as necessary. But he does not base them on the principle of contradiction. I’d like to call them ‘philosophical’, whose other criteria is not the principle of Identity or contraction. Avicenna labels the essential accident as ‘required’ and considers them necessary. The necessity of the ‘required’, however, does not need ‘persistence’ or the principle of contradiction.