بررسي تنوع ژنتيكي و وراثت‌پذيري عملكرد و اجزاي عملكرد دانه ارقام كلزاي بهاره

Evaluation of Genetic Diversity and Heritability of the Grain Yield and Yield Components in Spring Rapeseed Cultivars

وجود تنوع ژنتيكي براي تداوم و پيشرفت برنامه‌هاي به‌نژادي گياهان زراعي و افزايش كارايي انتخاب ضروري است. به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي و وراثت‌پذيري صفات مؤثر بر عملكرد ژنوتيپ‌هاي كلزاي بهاره، آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 17 ژنوتيپ در 4 تكرار در سال زراعي 1395-1394 در مزرعه‌اي در صفي‌آباد واقع در شهرستان دزفول اجرا گرديد. بالاترين مقدار ضريب تغييرات فنوتيپي و ژنتيكي به ترتيب براي صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف و تعداد روز تا رسيدگي به دست آمد. اين نتايج مبين اين نكته بود كه اصلاح اين صفات از راه گزينش محتمل است. بيشترين درصد وراثت‌پذيري عمومي به ترتيب مربوط به وزن هزار دانه، تعداد روز تا رسيدگي، تعداد دانه در غلاف و شاخص برداشت بود و كمترين مقدار وراثت‌پذيري به ارتفاع بوته اختصاص داشت. با انجام تجزيه و تحليل عامل‌ها، دو عامل مهم شناسايي شدند كه عامل اول «صفات مرتبط با عملكرد و يا عامل مقصد فيزيولوژيك» و عامل دوم عامل «رشد رويشي» تعيين گرديد. بنابراين امكان استفاده از اين صفات در برنامه‌هاي اصلاحي براي بهبود عملكرد دانه ارقام بهاره كلزا به ­عنوان معيار انتخاب وجود دارد. تجزيۀ خوشه‌اي به روش وارد، ژنوتيپ‌ها را در 5 گروه قرار داد، بنابراين پيش‌بيني مي‌شود بر اساس بيشترين عملكرد دانه در هكتار و فاصلۀ ژنتيكي تلاقي بين ارقام هايولا401 و RGS003 منجر به بهترين دورگ‌ها و تنوع مطلوبي را براي برنامه‌هاي به‌نژادي در نسل‌هاي در حال تفرق فراهم كند.

Canola as an oil plant that is considered as an important plant among other oilseed plants due to its high seed performance as well as oil content. Genetic diversity is necessary for breeding program and increasing selection efficiency. This study was conducted to investigate the genetic diversity and heritability of yield and some morphological traits in spring rapeseed, at Dezful, Khozestan Province Iran, during 2015–2016. A randomized complete block design with four replications was used. Results of analysis of variance showed significant differences among genotypes for all the traits at 1 % probability level, indicating the existence of genetic diversity among the studied cultivars. The highest genotypic and phenotypic coefficient of variation was found for the 1000-grain weight, number of grain per pod and days to maturity, respectively. The highest broad sense heritability was estimated for the 1000-grain weight, days to maturity, number of grain per pod and HI and the lowest broad sense heritability was estimated for the plant height. The results of factor analysis exhibited two factors including sink factor (number of seeds per pod, 1000-seed weight and seed yield) and fixed capital factor (phonological traits). It seems that the possible to use their traits in breeding programs for improve seed yield of spring rapeseed cultivars. Using WARD method cluster analysis revealed five groups and there was, base on highest genetic distance and seed yield predict that hybridization of between Hayola401 and RGS003 genotyps could provide best hybrids and supply a desirable genetic diversity in segregated generations for breeding programs.