استفاده از روش AHP در بهينه‌سازي چند معياره غيرخطي تخصيص آب مخازن با لحاظ معيارهاي برابري و كارايي (مطالعه موردي: تخصيص آب مخزن سد گيوي)

Application of AHP Method for Optimization of Nonlinea Multi - Criteria Water Allocation of Reservoirs in Terms of Equality and Efficiency Criteria (Case Study: Water Allocation of Reservoir of Givi dam

تخصيص آب مخازن با سه شرط اساسي، برابري، كارآمدي و پايداري از ملزومات توسعه پايدار است. با توجه به محدود بودن منابع آب تجديدپذير در سطح حوضه رودخانه ­ها و نيز افزايش تقاضا براي آب در مصارف مختلف (كشاورزي، شرب، صنعت و محيط زيست) در اثر افزايش جمعيت و نيز رقابت بر سر استفاده از منابع، ضرورت توجه به مباحث تخصيص منابع آب افزايش يافته است. اين امر لزوم توجه به روش‌هاي مختلف بهينه‌سازي جهت تخصيص منابع آب را دو چندان مي­كند. بنابراين در پژوهش حاضر سعي شد تا مدلي ارايه گردد كه بتواند معيارهاي مختلف تخصيص آب به­ خصوص دو معيار اساسي عدالت و كارايي در نظر گرفته شود و در كنار آن معيارهاي مختلف زيست محيطي رعايت گردد. در حوضه آبريز مورد مطالعه، رودخانه گيوي چاي با مساحت حدود 600 كيلومترمربع از زير حوضه‌هاي اصلي رودخانه قزل­اوزن مي‌باشد مخزن سد جديد گيوي با حجم نرمال 54 ميليون مترمكعب در اين حوضه واقع شده است و با توجه به اين­كه شبكه آبياري سد مزبور احداث نشده و جزئيات تخصيص مخزن سد فعلا مشخص نيست در اين مطالعه سعي شد با بررسي اراضي پايين­دست سد مذكور و با توجه به پتانسيل‌هاي كشاورزي و صنعت در منطقه و همچنين نيازهاي شرب در حال حاضر و در افق 20 ساله، مدلي ارايه گردد كه به توسعه پايدار منطقه كمكي شايان توجه نمايد. خروجي مدل به ازاي ضرايب مختلف براي توابع هدف( سود و عدالت) بدست آمد و نتايج با افزايش ضريب تابع سود و كاهش ضريب تابع عدالت (تابع جيني) نشان داده شد. در نهايت با استفاده از روش AHP و بدست آوردن ماتريس مقايسات زوجي، مدل بهينه و نتيجه ضرايب توابع سود و عدالت بهينه محاسبه گرديد. نتايج نشان مي­دهد ضرايب توابع هدف (0/6 و 0/4) به ترتيب براي توابع سود و عدالت بهينه ­ترين حالت خواهد بود و يك نقطه بهينه سراسري است.

The allocation of water reservoirs with three basic conditions, equality, efficiency and sustainability is a prerequisite for sustainable development. Due to the limited availability of renewable water sources at the river basin level and the increasing demand for water in various uses (agriculture, domestic, industry and the environment) due to population growth and competition over resource use, the need to pay attention to The allocation of water resources has increased, and this calls for attention to different ways of optimizing water resources allocation. Therefore, in this research, we have tried to provide a model that can consider different criteria for water allocation, especially two basic criteria of justice and efficiency, and to comply with different environmental criteria.The new constructed dam of Givi With a normal volume of 54 million cubic meters is located in the catchment area of the Givi Chai River With an area of about 600 square kilometers from the subbasins of the Ghezel Ozan River and due to the fact that the dam's irrigation network has not been constructed and reservoir allocation details are not known yet, In this study, we tried to provide a model for the sustainable development of the area by paying attention to the agricultural and industrial potential of the region, as well as the needs of domestic in the present and in the 20 years horizons.The output of the model was obtained for various coefficients for the objective functions (efficiency and equity) and the results were shown by increasing the coefficient of efficiency function and reducing the function of justice (the function of Gini) and finally, using the AHP method and obtaining the Paired Comparison matrix, The optimal model and thus the coefficients of optimal efficiency and equity functions were calculated. The results show that the coefficients of the target functions (0.6 and 0.4) are optimal for the functions of efficiency and equity, respectively. an‎d in fact it's a global optimum point.