تاثير پرتو گاما روي صفات مرتبط با كيفيت نانوايي در رقم روشن

Gamma ray effect on traits related to wheat bakery quality in Roshan cultivar

در بين غلات، گندم به­ عنوان يك محصول استراتژيك در جهان مورد توجه مي­باشد. كيفيت نان اين محصول متأثر از خواص فيزيكي و شيميايي گلوتن ­دانه گندم مي­باشد. به منظور دستيابي به لاين­هايي با خصوصيات كيفي برتر، پرتوتابي فيزيكي با منبع تابش گاما روي رقم روشن با سطح زير كشت بالا طي همكاري سازمان انرژي اتمي ايران و آژانس بين­ المللي انرژي اتمي در ايران انجام گرديد. براي بررسي تاثير پرتو گاما بر خصوصيات مورفولوژيكي و عملكردي گندم، رقم روشن و لاين­هاي موتانت آن در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در مزرعه آزمايشي زعفرانيه شهرستان كرج در سال زراعي 1395-1394 كشت شدند. خصوصيات مورفولوژيكي و زراعي رقم و لاين‌هاي موتانت شامل ارتفاع، طول پدانكل، ارتفاع پانيكول، تعداد پانيكول، سطح برگ و عملكرد اندازه­ گيري شد. پس از برداشت، نيز خصوصيات فيزيكي و شيميايي، آزمايشات شيميايي (درصد پروتئين، عدد زلني، حجم نان، درصد رطوبت دانه، سختي دانه و گلوتن تر)، آزمون فارينوگراف (زمان رسيدن خمير، پايداري خمير، زمان شل شدن خمير پس از 10 و 20 دقيقه، ارزش والريمتري و عدد كيفي فارينوگراف) و آزمون اكستنسوگراف (حداكثر مقاومت به كشش، مقاومت به كشش بعد از 5 دقيقه، قابليت كشش، مقاومت نسبي و انرژي لازم جهت كشيدن خمير) مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل نشان داد كه در لاين روشن3 عدد زلني، ميزان سختي دانه، گلوتن مرطوب و درصد پروتئين نسبت به شاهد افزايش معني­دار داشت. با بررسي صفات فارينوگرافي در لاين روشن3، درصد جذب آب، پايداري خمير و ارزش والريمتري افزايش معني­ دار و درجه سست شدن خمير بعد از 10 و 20 دقيقه كاهش معني­داري نسبت به شاهد نشان داد. لاين نامبرده افزايش معني ­داري از نظر صفات اكستنسوگرافي نسبت به بقيه ژنوتيپ­هاي مورد بررسي داشت. از اطلاعات بدست آمده در اين بررسي مي­توان نتيجه گرفت كه اصلاح به روش موتاسيوني قادر به بهبود صفات كيفي در گياهان زراعي مي­باشد.

Wheat is regarded as a strategic product among the cereals in the world. The bread quality of this product is affected by the physical and chemical properties of wheat gluten. In order to achieve lines with superior qualitative characteristics, gamma irradiation was applied on Roshan cultivar with high cultivation area in a cooperation between Atomic Energy Organization of Iran and the International Atomic Energy Agency. To investigate the effect of gamma irradiation on morphological characteristics and yield, Roshan and mutant lines were grown in the farm of Zaferanieh in the Karaj city with four replications in 2016. Morphological and agronomic features of Roshan and mutant lines such as height, peduncle length, height and number of panicle, leaf area and yield were measured. After harvesting, physical and chemical properties of Roshan and the mutant lines including chemical tests (protein percentage, Zeleny number, bread volume, seed moisture percentage, seed hardness and wet gluten), Farinograph (leavening time of the dough, Farinograph quality number, dough stability, the degree of softening after 10-20 min for dough, and the valorimeter value) and Extensograph (resistance of maximum, resistance strength after 5 min, extensibility, relative resistance and the area under the curve which represents the amount of energy required for stretching the dough) tests were assessed. The results showed that Zeleny number, hardness, wet gluten and protein content increased significantly in Roshan3 line as compared with the control. Farinographic characteristics indicated that water absorption percentage, dough stability and valorimeter value increased significantly, while dough softening trait after 10 and 20 minutes reduced significantly in Roshan3 line as compared with the control. Roshan3 line increased significantly rather than the other investigated genotypes. Mutation breeding be able to improve qualitative traits in crops.