نگرشي به مباني ديني و اخلاقي مفهوم «حق» در ديدگاه كانت و علامه جعفري

An Approach to the Religious and Ethical Basics about the Concept of "The Right" in the View of Kant and Allame Ja'fari

علامه جعفري با اشاره به اصول بنيادين و جهاني حقوق بشر، بر آن است كه اديان الهي و در رأس آن، اسلام، نقطة اوج حقوق انساني هستند. جامعيت اسلام در تبيين حقوق و تكاليف از نوع نگاه آن به انسان به عنوان «انسان كلّي» در قالب «چهرة جهاني» مشهود است. ايشان با اشاره به ريشه‌هاي فطري و طبيعي مباني اصلي و پنجگانة حقوق جهاني بشر، بر اين باورند كه حقوق بشر از ديدگاه اسلام و غرب، توافقي «هشتاد درصدي» دارند. اسلام نيز بر اصول حق حيات، كرامت انساني، تعليم و تربيت، آزادي و تساوي تأكيد دارد و در مواردي، از جمله نگاه ويژة اسلام به تعريف و ارزش انسان‌ها اختلاف بيست‌درصدي دارند. اما در كانت، قواعد حقوق بشر، همان قواعد «پيشيني» عقل عملي هستند. كانت مطلق‌انگارانه از «جهان‌شمولي» حقوق بنيادين سخن مي‌راند. علامه ضمن پذيرش حقوق مذكور، بر لزوم تعديل آن بر مبناي توجه به هنجارهاي ساير فرهنگ‌ها تأكيد مي‌ورزد. حقوق بشر كانتي، در عين پيشيني بودن، ريشه در عقل دارند، نه وحي؛ چراكه از متن پروتستانتيزمي سر برآورده‌اند كه به عرفي و دنيوي شدن دين انجاميده‌است. آرمانشهر كانت در قالب «جامعة مشترك‌المنافع»، محصول چنين رويكردي است. حقوق بشر كانتي، شريعت‌زدايي‌ شده‌است و اخلاقي محض است. اين در حالي است كه حقوق مدّ نظر علامه جعفري، در عين اخلاق‌محوري، برآمده از وحي و منطبق با شريعت هستند. نوشتار حاضر با محوريت مفهوم حق، به نقاط اشتراك و افتراق علامه و كانت خواهد پرداخت.

Referring to the fundamental and universal principles of human rights, Allameh Jafari believed that the divine religions, and at the top of them, Islam, are the culmination or peak of human rights. The comprehensiveness of Islam is evident and obvious in explaining rights and duties from its attitude to human being as "universal m@n" in the form of "universal face". Referring to natural roots of five bases of universal human rights, he believes that they believe that Islam and the West have an "eighty percent" agreement on human rights. Islam also emphasizes the principles of the right to life, human dignity, education, liberty and equality and in some cases, including Islam's specific look at the definition and value of humans, there is a twenty percent difference between Islam and the West. But in Kant's thought, the rules of human rights are “priori” rules of practical reason. Kant says fundamental rights are "universal". Allameh accepts these rights and emphasizes on the necessity of their adjustment according to the norms of other cultures. The Kantian human rights are rooted in reason, not revelation because they are derived from the text of Protestantism, which has led to the secularization of the religion. Kant's utopia in the form of the "Commonwealth Society" is the product of such an approach. Religion does not play a role in Kant's human rights and it is moral absolutely. While human rights in terms of Allameh Jafari come from the revelation and they are conformed to religion despite being ethical. The paper will present the points of sharing and differentiation between Allameh and Kant by focusing on the concept of right.