بررسي تنوع ژنتيكي ژرم‌پلاسم‌هاي گندم نان ايراني از نظر تحمل به تنش شوري

Investigation of the Genetic Diversity of Iranian Bread Wheat Germplasm for Tolerance to Saline Stress

تنش شوري يكي از تنش‌هاي غيرزنده مهم در مناطق خشك و نيمه‌خشك از جمله ايران مي‌باشد. تنوع ژنتيكي بالايي ميان ژنوتيپ‌هاي گندم نان ايراني از نظر تحمل به شوري مشاهده شده است. به منظور بررسي تنوع ژنتيكي و صفات مؤثر بر تحمل شوري، 110 ژنوتيپ گندم نان در مزرعه تحقيقاتي مركز ملي تحقيقات شوري، در دو شرايط بدون تنش و تنش شوري مورد ارزيابي قرار گرفتند. شوري آب آبياري در شرايط بدون تنش و تنش شوري به ترتيب 2 و 10 دسي‌زيمنس بر متر بود. نتايج نشان داد كه بين ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه تنوع ژنتيكي معني‌داري وجود داشت. با توجه به نتايج تجزيه خوشه‌اي بر اساس صفات مورفولوژيكي و زراعي، تحت هر دو شرايط مورد بررسي ژنوتيپ‌ها در 4 گروه دسته‌بندي شدند. با توجه به نتايج حاصل از مقايسه ميانگين گروه‌ها در شرايط بدون تنش و تنش شوري، ژنوتيپ‌هاي شماره 2, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 31, 35, 38, 73, 81, 97 و 98 بعنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها به تنش شوري شناسايي شدند. از اين ژنوتيپ‌ها مي‌توان در مناطق شور ايران و بعنوان والدين براي بهبود ژرم‌پلاسم گندم براي تحمل به شوري در برنامه‌هاي اصلاحي استفاده نمود. همچنين نتايج تجزيه به عامل‌ها در شرايط تنش شوري نشان دهندۀ ارتباط مثبت صفات محتواي كلروفيل، عملكرد زيستي و شاخص برداشت با عملكرد دانه بود. به‌طور كلي مي‌توان نتيجه گرفت كه صفت محتواي كلروفيل برگ به علت كم هزينه بودن و اندازه‌گيري آسان و غيرتخريبي نسبت به ساير صفات مي‌تواند به‌عنوان شاخصي مناسب در برنامه‌هاي اصلاحي براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا در شرايط تنش شوري در مزرعه مورد استفاده قرار گيرد.

Salinity stress is one of the major abiotic stresses in arid and semi-arid regions of the world, such as Iran. High genetic diversity for salinity tolerance has been observed in Iranian bread wheat genotypes. In order to analyze genetic diversity and determine the most effective characteristics on salinity tolerance, 110 bread wheat genotypes were evaluated in two conditions (non-stress and saline stress) at the research field of the National Salinity Research Center (NSRC). The salinity of water used in irrigation in stress and non-stress conditions was 10 and 2 ds.m-1, respectively. The results showed that there was a significant genetic variation between studied genotypes. According to cluster analysis based on agronomical and morphological traits, genotypes were divided into 4 categories in both non-stress and stress conditions. According to the results of the means comparison of the groups in non-stress and saline stress conditions, the genotypes No. 2, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 31, 35, 38, 73, 81, 97 and 98 were identified as the most salinity-tolerant genotypes. These genotypes can be utilized for salt-affected areas and also as donor parents in wheat breeding programs for further improvement of germplasm for salinity tolerance. Also, the results of factor analysis in saline stress condition indicated a positive relationship between biological yield, harvest index and chlorophyll content with seed yield. Generally, it can be concluded that chlorophyll content trait due to the low cost and easy and non-destructive measurement than other traits could be used as a suitable criterion in selecting for increased seed yield in saline stress conditions in field.