ارزيابي ژنوتيپ هاي باقلا (Vicia faba L.) با استفاده از شاخص هاي تحمل به خشكي و روشهاي آماري چند متغيره

Evaluation of Faba Bean Genotypes using Drought Tolerance Indices and Multivariate Statistical Methods

به­ منظور بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ­ هاي باقلا و ارزيابي شاخص­ هاي تحمل به تنش خشكي، آزمايشي با 16 ژنوتيپ در قالب طرح كرت­ هاي خرد شده با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بروجرد انجام شد. آبياري به ­عنوان عامل اصلي، شامل سطوح نرمال و تنش خشكي و ژنوتيپ به­ عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج تجزيه واريانس ساده براي عملكرد در شرايط نرمال (N)، عملكرد در شرايط تنش خشكي (S)، شاخص­ هاي تحمل به تنش (TOL)، ميانگين بهره ­وري متوسط (MP)، شاخص حساسيت (SSI)، ميانگين هندسي (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص تحمل به تنش اصلاح شده (K1STI) و ميانگين هارمونيك ((HM نشان داد كه اثر ژنوتيپ براي اين پارامترها در سطح يك درصد (P ˂ 0.01) معني ­دار بود. لذا، انتخاب براساس شاخص ­هاي MP، GMP، TOL و HMمنجر به انتخاب ژنوتيپ­ هاي برتر از لحاظ عملكرد در هر دو شرايط نرمال و تنش شد. در تجزيه خوشه­ اي، ژنوتيپ­ ها به سه گروه تقسيم شدند. نتايج تجزيه به مولفه­ هاي اصلي نشان داد كه حدود 2/73 درصد از تغييرات كل داده ­ها توسط مولفه اول توجيه و اين مولفه همبستگي مثبت و بالايي با صفت عملكرد دانه در شرايط نرمال، عملكرد در شرايط تنش، شاخص­ هاي MP، GMP، STI، K1STI و HM نشان داد، در حالي­كه، همبستگي مثبت و پاييني با TOL و SSI داشت. عملكرد در شرايط نرمال داراي همبستگي مثبت و معني­ داري با عملكرد در شرايط تنش و كليه شاخص­هاي تحمل به خشكي در سطح احتمال يك درصد بود. اين صفت داراي بيشترين همبستگي مثبت با شاخص K1STI (r=0.995) بود. به ­طور­كلي، مي­توان بيان داشت كه شاخص ميانگين هندسي، بيشترين همبستگي مثبت و معني­ دار را با صفات عملكرد دانه در شرايط نرمال و تنش دارا بود و براساس آن مي ­توان گزينش ژنوتيپ ­هاي برتر را انجام داد.

The present study was conducted to investigate the genetic diversity and evaluate the drought tolerance indices on 16 genotypes of faba been based on split plot design with three replications in Agricultural Research Center of Borujerd. Irrigation regimes as the including normal and drought stress levels and genotypes were considered as the main and sub plot,respectively. Analysis of variance for yield in normal conditions (N), yield under drought stress (S), and drought tolerance indices including tolerance index (TOL), mean productivity index (MP), harmonic mean index (HM), stress susceptibility index (SSI), geometric mean productivity index (GMP), mean productivity (MP) and modified stress tolerance index (K1STI) showed that the genotype effects for these parameters were significant (P≤0.01). Hence, genotype selection according to MP, GMP, TOL and HM indices led to selection of outstanding genotypes in two conditions (normal and stress). Cluster analysis of genotypes were divided into three groups. According to PCA analysis 73.2 % of data variations were justified by first component, and it had a high and positive correlation with grain yield in normal and stress conditions, MP, GMP, STT, K1STI, and HM, while there was a low and positive correlation with TOL and SSI. There is found that a positive and significant correlation for yield in normal condition with yield under drought stress and drought tolerance indices (p≤0.01). It had a maximum correlation with K1STI (r=0.995). GMP had a highest positive correlation with grain-yield in normal and stress conditions, therefore, it is considered as the more appropriate index. Results indicated that selection based on GMP, resulted in choosing the brilliant genotypes in normal and stress conditions.