بررسي اثرمتقابل ژنوتيپ و محيط و پايداري عملكرد دانه لاين هاي اميدبخش برنج (Oryza sativa L.)

A Consideration on Genotype and Environment Interactions and Stability of Grain Yield in Promising Lines of Rice (Oryza sativa L.)

به منظور بررسي اثرمتقابل ژنوتيپ × محيط و تعيين پايداري عملكرد ارقام برنج، آزمايشي با ده لاين اميدبخش برنج همراه با دو شاهد از ارقام رايج منطقه (فجر و شيرودي) در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در چهار منطقه از استان مازندران (آمل، بابل، ساري، تنكابن) به مدت دو سال (91-90) و (92-91) انجام شد. نتايج تجزيه واريانس ساده نشان داد كه بين ژنوتيپ­ هاي مختلف از نظر عملكرد دانه اختلاف معني ­دار وجود داشت. تجزيه واريانس مركب با توجه به يكنواختي اشتباهات آزمايشي انجام شد. نتايج اثر معني ­دار ژنوتيپ‌ها بيانگر وجود تفاوت ژنتيكي در بين ژنوتيپ­ هاي مختلف مي­ باشد. اثر ساده مكان و سال و اثر متقابل مكان × ژنوتيپ و سال × ژنوتيپ معني­ دار نشدند. لذا ژنوتيپ ­هاي متفاوت عكس ­العمل يكساني را در مكان­ها و سال­هاي مختلف داشتند. پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ­ ها با استفاده از هفت روش مختلف شامل: واريانس و ضريب تغييرات محيطي، اكوالانس ريك، واريانس پايداري شوكلا، شيب خط رگرسيون، واريانس انحراف از خط رگرسيون، واريانس درون مكاني تعيين شد. نتايج حاصل از اين هفت روش نشان داد كه ژنوتيپ شماره 4 و رقم شاهد فجر به ترتيب با متوسط عملكرد 30/6 و 01/6 تن در هكتار به دليل داشتن واريانس و ضريب تغييرات محيطي، اكووالانس، واريانس پايداري و واريانس درون مكاني كمتر، دارا بودن ضريب خط رگرسيون معادل يك و هم­چنين واريانس انحراف از خط رگرسيون كم و غيرمعني­ دار، به عنوان ژنوتيپ ­هاي پايدار شناخته شدند.

In order to determine the genotype × environment (GE) interactions and yield stability, an experiment was conducted with 10 promising genotypes of rice and two control varieties (Shiroudi and Fajr) in four regions of Mazandaran (Amol , Babol, Sari and Tonkabon) using randomized complete blocks design with four replications during two cropping seasons (2012-2013). Analysis of variance showed significant differences for grain yield among genotypes. Combined ANOVA was also performed following Bartlett uniformity test (for uniformity of error variances). Results showed significant differences among the genotypes. Non-significant effects observed for location. year and genotype × location and genotype × year interactions means that the genotypes had similar response over different locations and years. Stability of genotypes were evaluated using seven different methods including: the variance and coefficient of environmental variability, Wricke’s equivalence, Shukla’s stability variance, coefficient of regression, the variance of deviation from regression, within location variance. Results showed that genotype No.4 and control variety Fajr, were determined as stable genotypes, because of low S2i, CVi, MSy/p, Qi2 and Wi2 and bi equal to unity and non- significant S2di.