كاربرد شاخص‌هاي گزينشي در بهبود عملكرد دانه گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرايط تنش خشكي

Application of Selection Indices for Grain Yield Improvement in Bread wheat (Triticum aestivum L.) under Drought Stress Condition

براي بهبود صفت پيچيده ­اي مانند عملكرد كه وراثت­ پذيري پاييني دارد، از انتخاب غيرمستقيم توسط صفات ديگر و نيز شاخص ­هاي مناسب براساس چند صفت مؤثر بر عملكرد استفاده مي ­شود. بدين منظور96 خانواده F3 حاصل از تلاقي ارقام گندم روشن با كوير به همراه والدين و نسل­ هاي F1 و F2 در سال زراعي 92-1391 در قالب طرح لاتيس ساده با دو تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد باهنر كرمان در شرايط تنش خشكي كشت شدند. در اين مطالعه، شاخص انتخاب اسميت - هيزل و پسك - بيكر براساس پنج صفت وزن سنبله اصلي، طول ريشك، عرض برگ پرچم، وزن هزار دانه و عملكرد و همچنين پاسخ ­هاي مستقيم و همبسته اين صفات محاسبه شدند. در شاخص ­هاي اسميت- هيزل طول ريشك و در شاخص پسك- بيكر وزن سنبله بيشترين پاسخ به انتخاب را داشتند. كارايي نسبي انتخاب براي بهبود عملكرد از طريق انتخاب براي صفات وزن سنبله اصلي و طول ريشك بيشترين مقدار بود. طول ريشك، وزن هزار دانه و وزن سنبله اصلي پاسخ به انتخاب مثبت و عرض برگ پرچم پاسخ منفي در همه شاخص ­ها نشان دادند. بنابراين، انتخاب براساس اين شاخص ­ها باعث گزينش خانواده­ هايي با طول ريشك و وزن دانه بالاتر و عرض برگ پرچم كمتر مي­ شود. نتايج نشان داد كه شاخص پسك- بيكر بالاترين كارايي انتخاب را دارا بوده و مي ­تواند براي انتخاب ژنوتيپ­ هاي مناسب در تلاقي مذكور و برنامه­ هاي اصلاحي گندم نان مورد استفاده قرار گيرد.

To improve a complex characters such as grain yield with low heritability, indirect selection through other characters and selection index based on different effective traits were used. For this purpose, 96 F3 families derived from Roshan and Kavir crossing, together with parents, F1 and F2 progenies were cultivated. In lattice design with 2 replications under drought stress conditions in research field of Shahid Bahonar University of Kerman at growing season of 2012-2013. In present study, the Smith-Hazel and Pesek-Baker selection indices were computed based on five traits including main spike weight, awn length, flag leaf width, 1000-grain weight and yield. In addition, direct and correlated responses were calculated for the mentioned traits. In Smith-Hazel index awn length and in Pesek-Baker index main spike weight had the highest selection response. The highest estimated relative selection efficiency for improvement of grain yield was obtained via selection for main spike weight and awn length. Main spike weight, awn length and 1000-grain weight showed positive response in all indices, while, flag leaf width revealed negative responses. Thus, selection based on these indices will resulting selection of families with high awn length, grain weight and low flag leaf width. Results showed that Pesek-Baker index had the highest selection efficiency and can be used to select appropriate genotypes in the present cross and bread wheat breeding programs.