ترجمه نا‌‌پذيري نظريه هاي علميِ با واژگان متفاوت

Untranslatability of Theories with Different Vocabularies

ايده جنجالي سنجش‌ناپذيري در كارهاي كوهن به مرور با ايده ترجمه ناپذيري معادل شد. براي اين ايده دو شرح و استدلال متمايز قابل صورت بندي است. شرح اول از رويكرد بافتاريِ نظريِ او به معنا درمي‌آيد و شرح دوم از تلقي تاكسونوميك‌اش از واژگان انواع طبيعي. مبتني بر هر يك از اين دو شرح مي ­توان يك شرط ترجمه‌ناپذيري به دست داد و بر اساس آن از ترجمه‌ناپذير بودن نظريه­ هاي با واژگان متفاوت سخن گفت. در اين مقاله اين شروط ترجمه‌ناپذيري را صورت‌بندي خواهم كرد و به نقدهاي منتقدين پاسخ خواهم گفت. هر چند با اعتراف به اينكه پذيرش اين شروط امكان‌پذيري يك ترجمه را بسيار محدود مي‌كند، اما اصول راهنمايي كه منتقدين كوهن براي ترجمه ارائه كرده‌اند نيز في الجمله متضمن تنشي بالقوه هستند و نمي‌توانند نقش يك اصل راهنماي معتبر را براي ترجمه ايفا كنند. در واقع در دل نسخه‌هاي متعدد اين اصول تنشي بالقوه ميان حفظ بيشينه معقوليت و حفظ بيشنه صدق در متن اصلي وجود دارد، بطوريكه پيروي نظام‌مند از آنها را نامطمئن مي‌سازد.

The controversial idea of incommensurability in Kuhn’s works was gradually replaced by the translatability thesis, for which two distinct arguments could be formulated. The first is extracted from his theoretical contextual approach to meaning, and the second form his taxonomic conception of natural kind terms. According to each one, it could be given an untranslatability condition, in terms of which we can talk about untranslatability of theories with different vocabularies. I will formulate these untranslatability conditions in this essay, confessing that accepting these conditions will terribly limit the possibility of translation. On the other hand, the maxims critics of Kuhn suggested for translation involves a potential tension and fail to play the role a reliable maxim plays in a translation. In fact, within various versions of these maxims, there is a potential tension between maximizing rationality and maximizing truth in the original text that makes us suspect to follow them systematically.